Orta Asya’nın doğal güzellikleri ve tarihi göçebe kültürüyle bilinen ülkesi Kırgızistan, Asya ve Avrupa arasında önemli bir ticaret ve dağıtım ağı noktasında bulunmaktadır. Ekonomik liberalleşme anlamında önemli adımlar atmaya devam eden Kırgızistan, yabancı yatırımcılara da önemli teşvikler sunmaktadır.

Ekonomik Durum

Kırgızistan, 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını elde etmiştir. Ülkenin Sovyet kaynaklarından mahrum kalmasıyla beraber, varlıklar tükenmeye yüz tutmuş, özel tüketimde düşüş görülmüş ve kamu harcamaları artmıştır. Bunun sonucunda 1991-1995 döneminde GSYİH 1990’daki seviyesinin yarısına inmiştir. Tüm ekonomik göstergeler kötüye gitmiş, hiperenflasyon, artan işsizlik ve reel gelirde düşüş yoksulluğun artmasına yol açmıştır.

1993 yılında ulusal para tedavüle girmiş, fiyatlar serbest bırakılmış, ticaret mevzuatı ile tarım sektöründe reform yapılmış, varlıklar özelleştirilmiş ve serbest bir ticaret rejimi kabul edilmiştir. Bu sayede, ekonomi 1996 yılından itibaren düzelmeye başlamıştır. 1998 yılında yaşanan Rusya Krizi sonrasında Kırgız ekonomisi istikrara kavuşarak yılda yaklaşık %5 oranında büyümüştür. Ülkede, tarım ve madencilik sektörleri geleneksel olarak güçlü olarak tanımlanan sektörlerdir. Ayrıca, ülke genelinde, inşaat ve enerji ile ulaştırma, ticaret ve catering gibi hizmet sektörü alanlarında da sağlıklı bir büyüme gözlemlenmektedir.
Kırgızistan’ın 2017 yılı Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH) bir önceki yıla göre %1,1 büyüme oranıyla 7.5 milyar dolara ulaştı. 2017 yılı içerisindeki GSYİH’nın sektörel dağılımı; %53,2 hizmet sektörü, %32,5 sanayi ve %14,3 tarım sektörüdür.
2018 yılı Dünya Bankası(WB) İş Yapma Kolaylığı Raporuna göre Kırgızistan 77. sırada yer almaktadır.

Kırgızistan’ın Ekonomik Sektörleri

1. Tarım, Hayvancılık ve Ormancılık

Ülkenin büyük bölümü yüksek steplerden oluştuğu ve ekilebilir alanların toplam yüzölçüme oranı %7 gibi düşük bir oranda olduğu için, tarım sektöründe hayvancılık ön plana çıkmaktadır. Tarım sektörü, sanayi üretiminin fazla olmaması nedeniyle açığa çıkan işgücünün istihdam edilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bağımsızlık sonrası dönemin koşullarından derinden etkilenen tarım sektöründe, tarım makinesi yedek parça ve ekipman eksiği ile gübre açığı ön plana çıkmaktadır.
Tarım, hayvancılık ve ormancılık sektörlerinin ürünleri olan sebze meyve, canlı hayvan ve ceviz Kırgızistan’ın önemli ihraç kalemleridir. Ülke genelinde, tarım ve gıda ürünleri işleme sektörü, hem ülke iç pazarına yönelik olarak, hem de Kazakistan ve Rusya gibi dış pazarlara ihracat açısından cazip yatırım alanı olarak görülmektedir.

2. Sanayi

SSCB’nin dağılmasının ardından Kırgız ekonomisi üretim kayıpları nedeniyle ciddi sorunlarla karşılaşmıştır. Bugün itibariyle de Kırgız sanayi sektörünün üretiminin, Sovyet zamanındaki üretim hacimleri seviyesinden çok uzak olduğu söylenebilir. Sanayi üretiminin en önemli alt sektörü gıda işleme sanayisidir. Madencilik, gıda işleme sektörü ve hazır giyim sektörleri aynı zamanda en cazip yabancı yatırım alanları olarak gösterilmektedir.

3. İnşaat

Ülkede 2005 yılından itibaren canlanmaya başlayan konut inşaatı sektörü, 2008 global finans krizi ve 2010 yılında Kırgızistan’da meydana gelen halk ayaklanması sebebiyle olumsuz etkilenmiştir. Konut inşaatı seköründe artan talep ile birlikte müteahhitler ilgili mevzuatlardaki engeller ve bürokrasi ile karşılaşmaktadırlar. Bu kapsamda yatırımcıların belirli bir işe başlamadan önce kalifiyeli hukuk uzmanları ile birlikte mevzuat açısından ön araştırma yapmalarının faydalı olacağı düşünülmektedir.

4. Ulaştırma ve Telekomünikasyon

Kırgız Cumhuriyeti’nde bulunan 34.000 kilometre kara yolunun, 23.000 kilometresi asfalt, 140 kilometresi otobandır. Başkent Bişkek çevresindeki yollar genel olarak iyi durumda olup, diğer bölgelerdeki karayollarının önemli ölçüde bakıma ihtiyacı bulunmaktadır.
Ülke genelinde toplam 370 kilometrelik demiryolu bulunmaktadır. Kırgızistan, Özbekistan ve Çin Halk Cumhuriyeti’ni birbirine bağlayacak büyük bir demiryolunun inşa edilmesine yönelik Çin ile mutabakata varılmıştır. Halihazırda ülkede faaliyet gösteren Bişkek Manas ve Oş Havaalanları uluslararası niteliklidir.

5. Enerji

Kırgız Cumhuriyeti’nde sınırlı miktarda petrol ve doğal gaz rezervi bulunmaktadır. Yıllık mevcut rezervlere yapılan yatırımlarla yılda 80.000 ton petrol elde edilebilmekte olup, bu miktar iç talebin ancak %12’sini karşılamaktadır. Kömür üretimi de halen iç talebi karşılamaktan uzaktır. Elektrik enerjisi üretimi Kırgızistan’daki temel endüstrilerden birisidir. Ülkenin elektrik enerjisi ağırlıklı olarak hidroelektrik santrallerinde üretilmekte ve düşük fiyattan arz edilmektedir. Ülke içi elektrik fiyatların düşük olması nedeniyle, gelecek yatırımların ihraç amaçlı olması ve bunun için de ilgili elektrik hatlarının kurulmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Enerji tüketiminde hidroelektrik santrallerinin payı %90’larda ve termik santrallerin payı ise %10’un altındadır.

6. Doğal Kaynaklar ve Madencilik

Bağımsızlık öncesi dönemde altın, kömür, uranyum ve antimon Kırgız Cumhuriyeti’nin madencilik sektörüne damgasını vurmuştur. Kırgızistan’da çok sayıda altın maden yatağı bulunmaktadır. Kırgızistan’da, altın madenciliği dışında madencilik sektörü gelişmemiştir. Özellikle kömür madenciliğinde yatırım yetersizliği gözlemlenmekte ve bu alandaki faaliyetler esas olarak Devlet eliyle yürütülmektedir.

Kırgızistan’daki Yatırım Ortamı Hakkında Bilgi

  • Kırgızistan, Orta Asya ülkeleri arasında iş yapmanın en liberal yasa dayanağına ve koşullarına sahiptir.
  • Kırgızistan bulunduğu coğrafyada en düşük vergilere sahiptir. KDV yüzde 12, gelir vergisi ise yüzde 10’dur.
  • Avrasya Ekonomik Birliği’ndeki ülkeler arasında işletme maliyetleri düşüktür. Örneğin, elektrik maliyeti 1 kWh için 0,03 dolardır.
  • Kırgızistan, Avrasya Ülkeler Birliği üyesi olduğu için bu ülkede üretilen mallar Rusya, Kazakistan, Belarus, Ermenistan ve toplamda 200 milyon nüfusun yer aldığı pazara gümrüksüz ihraç edilebilmektedir.
  • Kırgızistan, AB ve ABD’den GTS (Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi) statüsüne sahiptir. Bu sayede 6.200 ve 3.200 çeşit mal, bu bölgelere gümrüksüz ihraç edilebilmektedir.
  • Türkiye ve Kırgızistan arasında yatırımların karşılıklı teşvik edilmesi ve korunmasına ilişkin bir anlaşma imzalanmıştır.

Kırgızistan’da Potansiyel Yatırım Alanları

  •  Anahtar teslim hafif demir-çelik tesisleri,
  • Tarımsal üretim (buğday, tütün, bakliyat),
  • İşlenmiş tarım ürünleri,
  • Ambalaj sanayi,
  • Madencilik,
  • Turizm sektörü           

        
Türkiye-Kırgızistan Ekonomik İlişkileri

İkili ticarette denge geleneksel olarak Türkiye lehine fazla vermektedir. Kırgızistan’a ihracatımızda, halı, ziynet eşyaları, tekstil mamulleri gibi kalemler ön plana çıkarken bu ülkeden ithalatımızın ana kalemlerini kuru baklagiller, bakır alaşımları ve pamuk teşkil etmektedir.

Kırgızistan Cumhuriyeti 1998 yılında Dünya Ticaret Örgütüne katılarak Orta Asya Cumhuriyetlerinde bu üyeliği gerçekleştiren ilk ülke olmuştur. Kırgızistan, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Belarus ve Tacikistan’ı da içine alan Avrasya Ekonomik Topluluğu’nun da bir üyesidir. Kırgızistan temelde liberal bir ekonomi ve ticaret politikası benimsemektedir.

Kırgızistan ticaret yapısının bölgesel ağırlıklı olması bölge içerisindeki ikili veya ayrıcalıklı ticaret anlaşmalarını önemli kılmaktadır. Nitekim ülkeye gelen yabancı yatırımcıların büyük bölümü bölgeyi hedef olarak algılamaktadır.

Kırgızistan’ın dünya ticaretinden aldığı pay oldukça düşük olup, onbinde ikiye yakındır. İhracatının özellikle komşularının ithalat performansına bağımlı olduğu görülmektedir.
Çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren 300 civarında Türk sermayeli firma 304 milyon Dolarlık sermayeleri ile Kırgız ekonomisine büyük katkı vermekte olup, sayıları 5.000’i aşan Kırgız vatandaşına istihdam sağlamaktadır.

Kırgızistan’daki Türk sermayeli firmalar; içecek, bisküvi, şekerleme, çikolata, mobilya, temizlik maddeleri, çay, un, tuz, şeker, boya, pvc ve plastik boru, yapı malzemeleri üretimi ile alışveriş merkezi işletmeciliği, marketçilik, bankacılık, tekstil üretimi, matbaa, turizm acenteliği, eğitim işletmeciliği, inşaat gibi çok çeşitli alanlarda faaliyet göstermektedir.

T.C. vatandaşları Kırgızistan’a gerçekleştirecekleri seyahatlerde 90 gün süre ile vizeden muaftırlar.