HEDEF PAZAR: ORTA ASYA'NIN YÜKSELEN EKONOMİSİ; ÖZBEKİSTAN
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev tarafından onaylanan “Özbekistan Cumhuriyeti’nin 2017-2021 Yıllarında Geliştirilmesine Yönelik Eylemler Stratejisi”; ülkenin rekabet avantajlarının artırılması, makroekonomik istikrarın güçlendirilmesi, yüksek hızlı ekonomik büyümenin sürdürülmesi ve ekonominin liberalleşmesini amaçlamaktadır.

Mart 2017’de Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, “Özbekistan Cumhuriyeti Yatırımlardan Sorumlu Devlet Komitesinin Oluşturulması Hakkında Kararname”yi imzaladı. Kararname ile oluşturulan “Devlet Yatırım Komitesi” Özbekistan Cumhuriyeti’nin yatırım politikasını ve yabancı sermaye uygulamalarını koordine etme sorumluluk ve yetkisine sahip tek devlet organı oldu.

Devlet Yatırım Komitesi’nin görevleri, Özbekistan Cumhuriyeti'nin yatırım potansiyelini geliştirmek amacıyla yatırım ortamının iyileştirilmesi, yabancı yatırımların çekilmesi için elverişli koşulların oluşturulması, uluslararası finans kuruluşları ile işbirliğinin genişletilmesi ve yabancı yatırımların verimliliğinin artırılması olarak belirlendi.

DEVLET YATIRIM KOMİTESİ VE MİSYONU

Devlet Yatırım Komitesi'nin amacı Özbekistan'da yatırım faaliyetlerini teşvik etmek, genişletmek ve kolaylaştırmaktır. Komite yabancı yatırımcılara yeni yatırım fırsatları sunarak stratejik ortaklıkları ve ilişkileri geliştirmek için çalışmaktadır.

MAKRO EKONOMİK İSTİKRAR

Özbekistan'ın ayırt edici özelliği siyasi ve makroekonomik istikrara sahip olmasıdır. Özbekistan, bağımsızlığına kavuştuğu tarihten bu yana geçen 26 yılda, ciddi bir kriz ve siyasi huzursuzluktan etkilenmemiştir. Özbekistan, 2016 yılında 455 milyon ABD doları tutarında ticaret fazlası vermiştir. 2006-2016 yılları arasındaki dönemde, Özbekistan'ın ortalama ticaret fazlası 808,26 milyon ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. Sürdürülebilir ekonomik büyümenin bir diğer göstergesi düşük dış borç tutarı olup, dış borçların GSYİH’ya oranı yüzde 18,5’i aşmamaktadır 2014 yılından bu yana sıfıra yakın seyreden kamu iç borçlanması, sağlıklı para ve maliye politikalarının göstergesidir. Özbekistan bütçesi son on yıldır, ödemeler dengesi ise son 14 yıldır fazla vermektedir. Ülkenin döviz rezervleri 24 aylık ithalatı karşılayacak düzeydedir.

PAZARA ERİŞİM

Özbekistan, Orta Asya nüfusunun yaklaşık yarısını oluşturan 32 milyondan fazla nüfusu ile bölgedeki en geniş tüketici pazarını oluşturmaktadır. Elverişli coğrafi konumu ve en büyük pazarlara yakın olması, Özbekistan'ı yabancı yatırımcılar için cazip hale getirmektedir. Buna ek olarak, Özbekistan, 300 milyondan fazla nüfusu ile Özbekistan ürünlerine gümrüksüz erişim imkânı veren BDT ülkeleri ile Serbest Ticaret Anlaşmasına sahiptir. Kapsamlı ve derinlikli yenilenme ve reformların ardından Özbekistan, makroekonomik istikrarın yanı sıra düzenli büyümesini sürdürmüştür. Devam eden küresel finansal ve ekonomik krize rağmen, ülkenin 2000 yılından 2016 yılına kadar yıllık GSYİH artış oranı ortalama %8 olmuştur. Dünya Bankası tarafından her yıl yayınlanan “Global Economic Estimations” raporuna göre Özbekistan 2017 yılında yıllık %7,8'lik GSYİH artış oranı ile dünyanın en hızlı büyüyen beş ekonomisinden birisidir. Ayrıca, Özbekistan yönetimi, ülke GSYİH'sının 2030 yılına kadar en az iki kat artırılması görevini önüne koymuştur. Köklü yapısal reformlar sayesinde ülke, sanayide hızlı bir büyüme yakalayarak GSYİH içindeki payını 2015 yılındaki %33,5 seviyesinden %40'a çıkarmayı hedeflemektedir.

ENDÜSTRİ ÇEŞİTLİLİĞİ

Özbekistan, Orta Asya'da ekonomisini en fazla çeşitlendirmeyi başarmış ülkelerden biridir. Ülke, modern otomobil ve kamyonların yanı sıra yüksek kaliteli tarım makineleri, mineral gübreler, tekstil ve eczacılık ürünleri üretmektedir. Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev tarafından onaylanan “2017-2021 Yılları Eylem Stratejisi”ne göre, Özbekistan Cumhuriyeti’nin kalkınmasındaki öncelikli beş yönelimden biri; yapısal dönüşümler derinleştirilerek, aşağıda yer alan önde gelen endüstri dallarının modernize edilmesi ve çeşitlendirilmesi amacıyla ulusal ekonominin rekabet gücünün artırılmasıdır.

ÖZBEKİSTAN İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER

Önemli doğal gaz ve petrol rezervlerine sahip olan Özbekistan, enerji ihtiyacının tamamını kendi kaynaklarından karşılamaktadır. Aynı zamanda dünyanın ilk on altın üreticisi arasında yer alan ülke yine dünyanın beşinci büyük pamuk ihracatçısı konumundadır.

TABLO YAPILACAK
Yüzölçümü; 448 900km2
Nüfus: 32,530,888
Nüfus yoğunluğu: 78/5 kişi kilometrekare
Doğal kaynaklar: Uranyum, bakır,altın ana minerallerdir. Petrol, doğal gaz, kömür, çinko ve diğer.
Diller: Özbekçe, Rusça, İngilizce
Para Birimi: Somu


İÇ PİYASASI

Bölgedeki en önemli işgücü piyasasına ev sahipliği yapan Özbekistan’da yaklaşık 18,5 milyon kişiden oluşan potansiyel işgücü ülkenin toplam nüfusunun %57'sini oluşturmaktadır. Üstelik nüfusun %63'ü 30 yaşın altındadır. Nüfusun yaklaşık %50'si, kayıt dışı ekonomi payının oldukça yüksek olduğu özel sektörde çalışmaktadır. Ülke çapında okuma yazma oranı %97 seviyesindedir. Özbekistan'daki yabancı şirket temsilciliklerine göre Özbek gençleri değişen uluslararası ticari uygulamalara uyum sağlamada oldukça esnek olabilmektedirler. Ülkede her bölgesel merkezde devlet üniversiteleri olmak üzere yaklaşık 70 yüksek öğretim kurumu bulunmaktadır.

TİCARET VE YATIRIM

Sadece 2017 yılının ilk çeyreğinde Özbekistan, ülkenin ana stratejik ortaklarıyla ticari ilişkilerini önemli ölçüde güçlendirmiş ve genişletmiştir. Özbekistan'ın en büyük ticaret ortağı Kazakistan'dır. Özbekistan’ın ikinci büyük ticaret ortağı olan Rusya ile yapılan ticaret %260 oranında artmıştır. Özbekistan ana ticaret ortağı olan Çin ile toplam 23 milyar ABD doları tutarında 100'den fazla anlaşma imzalamıştır. Ayrıca Özbekistan “Yeni İpek Yolu” adlı küresel projeye aktif olarak katılmaktadır.

İHRACAT

Özbekistan’ın bağımsızlığının ilk yıllarında ülkenin toplam ihracatının % 70'inden fazlasını ham maddeler oluşturuyordu. İhracatın çeşitlendirilmesi ve artırılmasına yönelik çok sayıda reform sonucunda, Özbekistan bugün katma değerli ürün ihraç eden, üstelik ihracatın % 76’sı bitmiş ve yarı mamul ürünlerden oluşan bir ülke haline gelmiştir. Son yirmi yıl içerisindeÖzbekistan'ın ihracatı 30 kattan fazla artmıştır. Binek araçları ihracatı 12 kat, iplik ihracatı 4,4 kat ve mineral gübre ihracatı ise 11,3 kat artmıştır. Devlet, ihracat yapan şirketleri desteklemek ve ihracat hacmini artırmak için birtakım vergi muafiyetlerini getirmiştir. İhracatçı işletmeler ÖTV'den muaf tutulmuştur ve KDV oranı 0’a eşittir.

Ayrıca, ihracatçı işletmelerin gelir vergisi, emlak vergisi ve tek vergi matrahı diğerlerine göre daha düşük hesaplanmaktadır. Buna ek olarak, ülkede ticareti kolaylaştırmak amacıyla gümrük vergi ve harçlarının büyük bölümü ya kaldırılmış ya da önemli oranda azaltılmıştır.

VERGİLENDİRME VE LİSANS

Son yirmi yılda, ülkedeki vergi yükü üç kat azalmıştır. Özbekistan'da temel Kurumlar  Vergisi oranı %7,5, küçük işletmeler için Tek Vergi oranı sadece %5'tir. Katma Değer Vergisi oranı %20'dir. Son yıllarda, işletmelerin mali rapor ve istatistik gibi yükümlülükleri yarı yarıya azaltılırken bürokrasinin azaltılması amacıyla yaklaşık 160 ruhsat ve izin prosedürüne son verilmiştir. Vergi yükü kademeli olarak azaltılmıştır.

ÖZBEKİSTAN'DA DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMCI ŞİRKETLER

Özbekistan’da halen 5000'den fazla yabancı sermayeli işletme faaliyet göstermektedir. Olumlu bir yatırım ortamı ve çeşitli hükümet teşvikleri, dünya pazarında güçlü bir rekabet avantajının yaratılmasını sağlamıştır.

HAVACILIK

"Taşkent merkezli "Uzbekistan Airways" (Özbekistan Havayolları) Özbekistan'ın bayrak taşıyıcı şirketidir. Özbekistan Havayolları, Taşkent Uluslararası Havaalanı'ndan büyük finans merkezleri dahil Asya, Avrupa, Kuzey Amerika'daki bir çok uluslararası noktaya doğrudan sefer düzenlemektedir. Özbekistan'ın 11 havalimanı uluslararası niteliktedir. Avrupa ve Asya'da 50'den fazla şehirden sefer düzenlenen Özbekistan'a ayrıca Yeni Zellanda ve Alaska'dan charter seferleri gerçekleştirilmektedir.

DEMİRYOLLARI ŞEBEKESİ

Özbekistan, son yıllarda demiryolu ağına yönelik çok önemli yatırımlar yapmıştır. Toplamda 1.200 kilometreden fazla yeni demiryolu inşa edilmiş, 3.800 kilometreden fazla demiryolu yenilenmiş ve yaklaşık 1.100 kilometrelik demiryolunun elektrifikasyonu sağlanmıştır. Bunun sonucunda ülkenin tüm bölgelerini kapsayan demiryollarının toplam uzunluğu 6.500 kilometreye ulaşmıştır.

OTOYOLLAR

Uluslararası iletişimlerin geliştirilmesinde en önemli kaynak otoyollardır. 2016 yılında Özbekistan'da yaklaşık 256 kilometre yol yeniden inşa edilirken 94,4 kilometrelik uluslararası ve devlet yolu onarılmıştır. Şu anda, ülkedeki otoyol ağının toplam uzunluğu 183 bin kilometreyi aşmaktadır.

DİJİTAL ALTYAPI

Ülkede uzunluğu 17,9 bin km'ye ulaşan fiber optik hatlar geniş bantlı İnternet erişim servislerinin kalitesini önemli ölçüde artırmıştır. Son üç yılda geniş bantlı fiber optik iletişim hatlarını genişletme projesi sayesinde geniş bantlı telekomünikasyon şebekelerinin sayısı %40, abone sayısı %50 artmıştır. Böylece, video telefonu, İnternet TV, yüksek hızlı İnternet servisi, yüksek çözünürlüklü HD yayın hizmetlerinin sağlanması ve modern telekomünikasyon hizmetlerinin çeşitlendirilmesi mümkün hale gelmiştir. Veri aktarımın iletişim omurga ağının modernizasyonu, bölgelere -10 Gbit/s, illere ise 40 Gbit/s miktarında veri iletim hızını sağlamaktadır.

SERBEST EKONOMİK BÖLGELER

Özbekistan'da halen SEB Nevai, SEB Angren ve SEB Cizzak olmak üzere üç serbest ekonomik bölge (SEB) faaliyettedir. Ocak 2017’de Cumhurbaşkanı Ş. Mirziyoyev “SEB Ürgüt”, “SEB Gicduvan”, “SEB Kokand” ve “SEB Hazarasp” adlarıyla dört yeni serbest ekonomik bölge oluşturulmasını öngören kararnameyi imzalamıştır. Ayrıca, Cumhurbaşkanı kararını izleyerek yedi yeni ilaç üretim bölgesi oluşturulmuş bulunmaktadır. Bunlar; Surhanderya ilinde “Baysun-pharm”, Taşkent ilinde “Bostanlık-pharm”, “Parkent-pharm” ve “Kasansay-pharm”; Sirderya ilinde “Sirderya-pharm”, Nukus ilinde “Nukus-pharm”, Cizzak ilinde “Zaamin-pharm” olarak sıralanmıştır.

SANAYİ SEKTÖRÜNDE YATIRIM FIRSATLARI

Özbekistan, eczacılık, teskstil endüstrisi, turizm ve kimya alanlarında karlı yatırım fırsatları sunmaktadır. Özbekistan devleti, bu dallarda yatırım yapacak firmalara çeşitli kolaylık sağlamaktadır.

Türkiye ile Ticaret
Genel Durum
Türkiye Özbekistan arası ticaret hacmi yıllar itibarıyla istikrarlı biçimde artış kaydetmektedir. 2000’li yılların başında 168,4 milyon dolar seviyelerinde olan dış ticaret hacmimiz 1,7 milyar dolar seviyesini aşmış durumdadır.
İki ülke arası ticari ilişkilerin son on yıldır düzenli biçimde geliştiği söylenebilecek olsa da Türkiye’nin aleyhine bir gelişim söz konusudur. 2003 yılından beri sürekli ticaret açığı verdiğimiz Özbekistan’a olan ihracatımız 2000 yılında 82 milyon dolar seviyelerinden yaklaşık 11 kat artış kaydederek 951,5 milyon dolara ulaşmış olup, aynı dönemde 85,7 milyon dolar olan ithalatımız ise 9 kattan fazla artarak 795,5 milyon düzeyine yükselmiştir.
 Türkiye - Özbekistan Dış Ticaret Göstergeleri (milyon Dolar)

Özbekistan Yemek Kültürü
LAG’MAN
Bir Çin erişte çeşidi olan Lamian ile yapılan yemek Lag’man, hamurların üzerine isteğe bağlı et ve kıymanın eklenmesiyle yapılan oldukça zengin ve lezzetli bir yemek.

OSHPZ
Bayramların ve özel günlerin değişmez yemeği Oshpz, Özbekistan’ın değişmeyen yemeklerinden biri. Halkın en sevdiği yemeklerden biri olan  Oshpz, Özbekistan seyahatinizde mutlaka denemeniz gereken lezzetler
arasında.

ÖZBEK PILAVI
Özbekistan’ın en ünlü geleneksel yemeği elbette ki Palov.. Akşam yemeklerinin vazgeçilmezi palov; pirinç, parça et, rendelenmiş havuç ve soğan ile yapılan bir yemek.

ÖZBEK MANTISI
Özbek mantısı diğer mantılardan biraz farklı.. Öncelikle oldukça büyük ebatlarda açılan mantı hamurunun içerisine eklenen kıymalı harç ile yapılan bu yemek, tadanları kendine hayran bırakıyor.

TAŞKENT
Ülkenin başkenti olan Taşkent, yaklaşık üç milyonluk nüfusuyla Asya coğrafyasının en büyük şehirlerinden biri. İpek Yolu üzerinde bulunduğu için tarihi açıdan oldukça önemli olan Taşkent, yıllar içinde yaşanan depremler sonucunda büyük yıkımlar yaşadı, günümüzde ise yeniden inşa edilen binaları ile modern bir görünüme kavuştu.

ZAGREB KATEDRALI
Zagreb Katedrali 12. yüzyılda dönemin önemli mimarı Hermann Bolle tarafından Gotik mimari tarzda ve Fransa’daki St. Urban Kilisesi’nden ilham alınarak inşa edilmiştir. Zagreb Katedrali, Hırvatistan’ın en yüksek yapısı olma özelliğine sahiptir. Zagreb Katedrali’nin resmi 1990 senesinde basılan 100 Hırvat Kuna’sının banknotlarında bulunmaktadır. Katedralde mezarlık dışında barok mimari dönemin izlerini taşıyan

SEMERKANT
Özbekistan’ın en büyük üçüncü şehri konumunda. Geleneksel dokusu, tarihi binaları ve kültürel zenginliği ile 2001 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesine giren şehirde; Bibi Hanım Camii, Semerkant’ın kalbi olarak anılan Registan Meydanı, Uluğ Bey Medresesi gibi tarihi yapı ve yer bulabilirsiniz.

NAMANGAN
Yaklaşık 500 bin kişinin yaşadığı kalabalık ve hareketli bir şehir olan Namangan, ülkenin en büyük ikinci yerleşim yeri. Ülkenin doğu bölümünde, Fergana Vadisi’nin ise kuzey ucunda konumlanan
Namangan, 17. yüzyıldan bu yana bölgenin önemli ticaret ve zanaat merkezlerinden biri.