4 MİLYARI AŞKIN TÜKETİCİYE ERİŞİM İMKANI SUNAN TİCARİ ÜS; ŞİLİ

Latin Amerika’da ekonomik ve siyasi istikrarıyla ön plana çıkan Şili aynı zamanda dünyanın en çok serbest ticaret anlaşması imzalayan ülkesidir. Farklı kapsam ve özellikteki ikili ve çoklu tercihli ticaret düzenlemeleri yoluyla dünya üzerinde 4,3 milyarlık tüketiciye erişim imkanı sunan bir ticari üs niteliğinde olan Şili, Ticaret Bakanlığı tarafından 2020-2021 dönemi için belirlenen “Hedef Ülkeler”den biridir.

ÜLKE BULGULARI VE PAZAR FIRSATLARI

2018 yılında cari fiyatlara göre, 298 milyar dolar olduğu tahmin edilen GSYH’nin 2019 yılında 294 ve 2024 yılında 385 milyar dolar olması beklenmektedir.
Şili, 2018 yılı itibariyle 194 ülke arasında dünyanın 42. büyük ekonomisidir.

2018 yılında nüfusu %2 oranında artarak 19 milyon kişiye yükselen Şili nüfus bakımından dünya ülkeleri arasında 61. sıradadır. Ülkenin nüfusunun 2024 yılında 20 milyon kişi olacağı tahmin edilmektedir.
Cari fiyatlara göre Şili, 2018 yılında 15.902 dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 57. sırada yer almaktadır. 2018 yılında sabit fiyatlara göre %4 oranında artan GSYİH’nin, 2019 yılında %3 oranında artması beklenmektedir.

2018 yılı verilerine göre ülkenin GSYİH'sı içinde tarım sektörünün payı %4, sanayinin %33 ve hizmetler sektörünün %63’tür.
2018 yılında %2 olan tüketici fiyatlarına göre yıllık ortalama enflasyon oranının, 2019 yılında da %2 olması beklenmektedir.
2018 yılında %3 oranında açık veren cari ödemeler dengesinin GSYİH'ya oranının, 2019 yılında da %3, 2024 yılında ise %2 oranında açık vermesi beklenmektedir.
2018 yılında %23 olduğu tahmin edilen ülkedeki toplam yatırımların GSYİH'yaoranının, 2019 ve 2024 yıllarında da %23 olması beklenmektedir.
Şili, 2018 yılında 7 milyar dolar ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında 34. sıradadır.
2016-2018 döneminde toplam doğrudan yabancı yatırım miktarı 40 milyar dolar olan Şili, 2018 yılında 269 milyar dolarlık toplam yabancı sermaye stoku ile dünyada 22. sıradadır.
Şili, “İnsani Gelişmişlik Endeksi”ne göre 189 ülke arasında 44. sıradadır.
Ülke, “Ekonomik Serbestlik Endeksi”ne göre 186 ülke arasında 18. sıradadır.
Şili “Küresel Rekabetçilik” açısından 141 ülke arasında 33. sıradadır.
Şili, “İş Yapma Kolaylığı” açısından 190 ülke arasında 59. sıradadır.

Dış Ticaret

2018 yılında 75 milyar dolarlık ihracatla dünyada 42. sırada olan ülkenin ihracat yaptığı başlıca ülkeler: Çin, ABD, Japonya, Güney Kore ve Brezilya’dır. Ülkenin ihracatında Türkiye %0,4 pay ile 29. sıradadır.
Ülkenin 2018 yılında ihraç ettiği başlıca ürünler: Bakır ve cevherleri, madenler, selüloz, şaraplar, dondurulmuş balık ve meyvelerdir.
Yüksek teknoloji ihracatı 2018 yılında 680 milyon Dolar olan Şili dünyada 55. sıradadır.

2018 yılında 74 milyar Dolarlık ithalatla dünya ithalatında 45. sırada olan ülkenin ithalat yaptığı başlıca ülkeler: Çin, ABD, Brezilya, Arjantin ve Almanya’dır. Ülkenin ithalatında Türkiye %0,6 pay ile 16. sıradadır.
2018 yılında ithal ettiği başlıca ürünler: Taşıt araçları ve yan sanayi, petrol yağları, telefonlar, bilgi işlem makineleri, kömür ve ilaçlardır.

Ülkemizle Ticari ve Ekonomik İlişkiler

Şili, Ticaret Bakanlığı tarafından 2020-2021 dönemi için belirlenen “Hedef Ülkeler”den biridir.
Türkiye ile Şili, birbirinden çok uzak coğrafyalarda yer almasına rağmen, iki ülke halkı arasında özel bir sempati vardır. 1923'te kurulan Türkiye Cumhuriyeti'ni ilk tanıyan Latin Amerika ülkesi Şili olmuştur. Bu davranış Türkiye'de, Şili ulusunun milli bağımsızlığa ve ülkeler arasındaki dostluğa verdiği değerin somut bir ifadesi olarak kabul edilmiş ve iki ülke arasında 1926 yılında imzalanan Dostluk Anlaşması ile ilişkilerin sağlam temelleri oluşturulmuştur. İki ülke arasındaki ticari ilişkiler ise 1970'li yıllarda başlamıştır.

2019 yılında ülkeye ihracatımız 344 milyon dolardır. 2019 yılında ülkenin toplam ihracatımızdaki payı %0,2 olup 74. sıradadır. 2019 yılında ülkeden ithalatımız 235 milyon dolardır. 2019 yılında ülkenin toplam ithalatımızdaki payı %0,1 olup 66. sıradadır.

2019 yılında Şili ile ticarette Türkiye’nin 108 milyon dolar dış ticaret fazlası verdiği gözlenmektedir.

Genel Değerlendirme

Latin Amerika’da, serbest piyasa ekonomisi modelini benimsemiş, ekonomik ve siyasi istikrara sahip yapısıyla ön plana çıkan Şili, sahip olduğu doğal kaynak zenginliği, kişi başına gelirin göreli olarak yüksekliği, düşük dış borç/gayri safi yurt içi hasıla oranı ile Latin Amerika’nın en müreff eh ülkelerinden biri olmaya devam etmektedir.
1 Mart 2011 tarihinde yürürlüğe giren “Türkiye Şili Serbest Ticaret Anlaşması” iki ülke arasında ticari ilişkilerin artırılması, özellikle ülkemiz kaynaklı ihraç ürünlerinin ilave pazar olanaklarına kavuşturulması açısından bir fırsat teşkil etmektedir.

Şili ekonomisi büyük ölçüde dış ticarete dayalı bir yapı arz etmektedir. Halihazırda, dünyanın en çok serbest ticaret anlaşması akdeden ülkesi olan Şili, dünya ticaretine farklı kapsam ve özellikteki ikili ve çoklu tercihli ticaret düzenlemeleri yoluyla entegre olmuş, dünya üzerinde 4,3 milyarlık tüketiciye erişim imkanı sunan bir ticari üs niteliğindedir.

Dünya gayrisafi hasılasının %86,3’ünü, dünya nüfusunun %63’ünü temsil eden 64 ülke ile 26 serbest ticaret anlaşması yürürlükte olan Şili, dış ticaretinin %60’ını temsil eden serbest ticaret anlaşmalarının yeniden müzakere edilmesi yönündeki çalışmalarını 2017 yılından itibaren hızlandırmıştır.

ABD ve Çin başta olmak üzere, AB, Uzak Doğu ve diğer Latin Amerika ülkeleri karşısında rekabet gücümüzün artırılması için pazarda tanıtıma ve Türk malı imajının oluşturulması çalışmalarına ağırlık verilmelidir.
Şili, sertifikalı tohumların önde gelen ihracatçılarındandır. Bu alanda iki ülke arasında işbirliği olanakları mevcuttur. Ayrıca güney yarımkürede yer alması nedeniyle ters mevsim avantajından dolayı tarım ürünlerindeki potansiyel değerlendirilebilir.

Başta bakır olmak üzere, hammadde üretim ve ticaretine dayalı bir yapı arz eden Şili ekonomisi, imalat sanayii açısından zayıftır. Bu durum, piyasanın dış ticarete açık yapısıyla ve iç piyasa satışlarında kar marjının yüksekliği ile de birleşince, ülkeye hemen her tür tüketim ve yatırım malı ithalatını zaruri ve cazip kılmaktadır. Esas itibarıyla, ülkemiz ve Şili arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması’nın taviz yapısının, mamul ve ara mamul niteliğindeki pek çok sanayi ürününde, fiyat kalite avantajı da dikkate alınarak, Türkiye’den ithalatı mümkün kıldığı düşünülmektedir.

 Bu bağlamda, madencilik, yenilenebilir enerji başta olmak üzere enerji sektörüne yönelik malzeme ve ekipman (enerji kabloları, elektrik panoları, jeneratörler, jeneratör kabinleri, enerji verimlilik ve güç sistemi ekipmanları gibi), tarım ve ormancılık sektöründe kullanılan makineler, inşaat sektörüne ilişkin her tür makine ekipman ve malzeme (özellikle, “bitirme malzemeleri”, hafriyat makineleri, yüksek binaların yapımında kullanılan inşaat ve yalıtım malzemeleri vs.), hijyen ürünleri, medikal ekipman ve ürünler, kozmetik ürünleri (özellikle, HS: 3304, 3305, 3307), ayakkabı konusunda ihracat potansiyelimizin yüksek olduğu değerlendirilmektedir.

Kişi başına düşen milli gelirin 2020 yılı itibarıyla 28.513 dolara ulaşacağı öngörülen Şili'de, kozmetik sektörü 2016 yılında yaklaşık 650 milyon dolar düzeyinde bir pazar büyüklüğü yakalamıştır. 2016 yılı verilerine göre, pazar yerli üretimden ziyade, %85’i Meksika, ABD, Arjantin, Brezilya, Fransa, Çin, İspanya, Peru, Kolombiya, Almanya kaynaklı ithalata dayanmaktadır. Pazarda tanınmış çok uluslu şirketlerin ağırlığı görülmektedir.
Şili, Latin Amerika'da ayakkabı pazarının büyük olduğu ülkelerin de başında gelmektedir. Kişi başına yıllık ayakkabı satışı 5-6 çift olarak hesap edilmektedir. Ayakkabı pazarının yaklaşık %90'ı ithalata dayalı olup yerli üretim sadece %10 gibi bir paya sahip durumdadır. 2015 yılı verilerine göre, yıllık ayakkabı satış oranı 103 milyon çift olarak verilmektedir.

Üretim, ihracat ve istihdama katkısı ile Şili ekonomisinin önemli bileşenlerinden birini tarımsal üretim teşkil etmektedir. Şili, tarımsal ürerimde, ülkenin kuzeyden güneye 4.300 km boyunca uzanan coğrafi koşullarına bağlı iklim çeşitliliğin avantajını yaşamakta, bu çerçevede tarımsal ürünlerde çeşitlilik ve farklı/çoklu üretim sezonlarının yanı sıra büyük alıcıların yer aldığı Kuzey Yarıküre ile ters sezon üretime sahip olma imkanı nedeniyle, üretim ve ihracat anlamında şanslı bir konumda bulunmaktadır. Tüm dünyada Akdeniz iklim koşulları özelliklerini gösteren sınırlı sayıdaki iklim bölgelerinden birindeki coğrafi konumu, esasen tarım ürünleri açısından Türkiye’de yetişen hemen her ürünün yetişebildiği bir iklim yapısı sunmaktadır.

Her tür gıda maddesi ithalatında Sağlık Bakanlığı risk bazlı kontrol ve laboratuvar analizi talep edebilmektedir. Bu çerçevede, canlı hayvan, hayvansal ve bitkisel ürünlerin ithalatında ve transitinde SAG denetimi sıkı bir şekilde uygulanmakta olup tüm hayvansal ve bitkisel ürünlerin ithalatında, menşe ülkesi tarafından düzenlenmiş geçerli hayvan ve bitki sağlığı sertifikalarının mevcudiyeti aranmaktadır.
Gıda ürünlerine ilişkin mevzuat gereği, ithal malların içeriğine ilişkin bilginin İspanyolca olması, gerekli etiketlemenin menşe ülkesinde tamamlanması gerekmekte, gıda etiketlerinde gıda muhteviyatına ilişkin bilginin yanı sıra, besleyici değerlerin de en yüksekten en aşağıya sıralanmak suretiyle gösterilmesi lazım gelmektedir.

Genel olarak şekerli mamul tüketiminin yüksek olduğu bir ülke olan Şili, çikolata tüketimi açısından Latin Amerika'da en yüksek sırada bulunmaktadır. Şili'de kişi başına çikolata tüketimi yaklaşık 2 kg olarak hesaplanmaktadır. 2016 yılında değer bazında %8 artış gösteren satışlar 326,4 milyar Şili Pezosu olarak kayıtlara geçmiştir.

Makarna ve unlu mamul tüketimi açısından da cazip pazar imkanları mevcuttur. Kişi başına düşen gelir itibarıyla makarna tüketiminin yüksek olduğu Şili'de, kişi başı tüketim 9 kg olarak hesaplanmaktadır. Yıllık üretim ise aynı yıl itibarıyla, yaklaşık 150.000 ton olarak verilmektedir.

Esasen, verimli toprakları ile hektar başına 12 ton zeytinyağı üretebilen Şili, (ki bu oran Avrupa'da hektar başına 7 ton olarak hesaplanmaktadır) yüksek kalitedeki zeytinyağlarını ABD, İtalya, İspanya, Kanada, Kolombiya, Meksika, Brezilya ve Çin’e (özellikle Çin-Şili Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında 2005 yılı itibarıyla Çin pazarının açılmasıyla) satmaktadır. Öte yandan, 2017 yılı itibarıyla 2,8 milyon dolara ulaşan ithalattan, aynı yıl itibarıyla, İspanya, %40,9, Arjantin %30,4 ve İtalya %23,1 pay almış olup, 2018 yılı ithalatı %277 artışla 10,6 milyon dolar olmuştur.