Tıbbi cihazlar, her ülke için en öncelikli ve kritik sistemlerden biri olma özelliğine sahiptir. Sağlık hizmetlerinin vazgeçilmez bir bileşeni olan tıbbi cihazların önemi, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının küresel bir boyuta ulaşmasıyla bir kez daha ortaya çıkarken, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası da Türkiye'de üretilen ve üretilmesi planlanan tıbbi cihazlara Bursalı firmaların katkısını artırmayı hedeflemektedir.

GENEL GÖRÜNÜM

Dünyadaki tüm sağlık hizmetlerinin yarattığı büyük pazar nedeniyle sağlık sanayi dünya ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır; 2015’te sağlık harcamalarının toplam tutarı 7,3 trilyon dolardır ve 9,2 milyon doktor, 19,4 milyon hemşire ve ebe, 1,9 milyon dişçi ve dişçi personeli, 2,6 milyon eczacı ve diğer personel ve 1,3 milyon sağlık işçisi ile sektörde yüksek bir istihdam oluşturulmuştur.

Sağlık sektörünün anahtar girdisini tıbbi cihaz oluşturur. Tıbbi cihaz sanayi çok hızla gelişmektedir ve gelinen noktada olağan üstü geniş çeşitlilikte ürünü içermektedir. Bandaj ve şırınga gibi geleneksel ürünlerden; biyo-iletişim, nanoteknoloji, tasarlanmış/işlenmiş hücre gibi çok gelişmiş sofistike ürünlere kadar yüz binlerce ürünü kapsamaktadır. 1900’lü yılların son yarısında tıbbi cihaz sayısı yüz civarında iken bugün ana kategoriler bazında dünya pazarında yaklaşık 10.000 tıbbi cihaz türü bulunmaktadır. Bunların değişik versiyonları ve farklı modeller dikkate alındığında söylenen rakamlar 90.000 ile 1,5 milyon arasında değişmektedir. “Örneğin, başlangıçta sadece üç firma ultrason cihazı üretirken bugün yetmişten fazla firma bu cihazı üretir hale gelmiştir.

Her yıl yüz kadar yeni tıbbi cihaz piyasaya sunulmaktadır. Dolayısıyla tıbbi cihaz sanayi ile birlikte pek çok yeni teknolojinin pazara gelmesi; ‘dünya sağlık sistemleri sanayinin’ daha rekabetçi ve gelecekteki büyüme için daha iyi bir konumda olmasını sağlamaktadır. Bunun yanı sıra tıbbi cihazların içerdiği mikroelektronik, tele-bilişim, enstrümantasyon, biyoteknoloji, yazılım vb. gibi çok sayıda teknolojinin de gelişimi sağlanmaktadır. Tıbbi cihaz sektörü yeni malzemelerin üretim süreçlerinden, nanoteknoloji ve mikromekanik sistemler gibi teknolojideki gelişmelerden kaynaklanan pek çok yarar üretmektedir.

DÜNYA TIBBİ CİHAZ SEKTÖRÜ

Dünya tıbbi cihaz pazarı toplam geliri 2017 yılında 370,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2017 ve 2018 yıllarında gelir bazında ilk üç segmentin ortopedi, endoskopi ve kardiyoloji olduğu görülmektedir.
Tıbbi cihaz pazarına satış rakamları bazında baktığımızda, 2017 yılında en büyük satış rakamlarına ulaşılan ilk üç segment ortopedi ( % 13,2), minimal invaziv cerrahi (% 11,6) ve kardiyoloji ( % 9,5) segmentleri olmuştur.
Küresel tıbbi cihaz pazarının 2022 yılında 435,8 milyar dolarlık hacme ulaşması beklenmektedir. Pazarın büyümesinde sağlık harcamaları, teknolojik gelişmeler, yaşlanan dünya nüfusu ve kronik hastalıklar gibi etkenlerin rol oynayacağı öngörülmektedir.

Dünyadaki tıbbi cihaz üretiminin % 60’ı aşan kısmı uluslararası ticaretin konusu olmaktadır. Bu durum, aynı zamanda sektörün ne denli küreselleştiğinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Tıbbi cihaz sektörü küreselleşmiş bir sektörün karakteristiklerini gösterdiği gibi sektördeki başarılı firmalar da artık küresel aktörlerdir.

Dünya tıbbi cihaz pazarının ABD % 43'üne, AB % 24’üne, Japonya % 8'ine hakim gözükmektedir. Oysaki bu ülkelerin dünya nüfusuna göre nüfus oranları pazar paylarının 1/3’ünden daha azdır. Geriye kalan % 25'lik pazar payını diğer ülkeler paylaşmaktadırlar.

Dünya’daki en büyük otuz Tıbbi Cihaz firmasının küresel pazardaki payı % 89’dur. Kalan firmaların ise pazar payı % 11’dir. 2018 Yılında dünyanın en büyük ilk onu; Johnson & Johnson, Siemens Healthcare, GE Healthcare, Medtronic, Baxter International, Philips Healthcare, Fresenius, Stryker, Cardinal Health, Becton Dickinson’dır. Sadece bu ilk on firmanın küresel pazardaki gelirleri 182 milyar doları bulmaktadır.

Demografik Eğilimler

Dünya nüfusundaki büyüme ve yaşlanmanın, ekonomik gelişmeyle, kentleşmeyle ve yükselen ekonomilerde yaşam stillerinin batılılaşmasıyla birlikte düşünüldüğünde sağlık bakım ürün ve hizmetlerine olan talebi artıracağı beklenmektedir.

Nüfusun yaşlanması kronik hastalıkların ağırlık kazanmasını getirecektir. Kronik hastalıkların çoğalması tıp ürünlerine ve hizmetlerine olan talepte bir genişlemeye yol açacak, dolayısıyla tıbbi cihazlara olan talebi artıracaktır.
SEKTÖRDE AR-GE HARCAMALARI

Tüm dünyada tıbbi cihaz firmalarının Ar-Ge harcamalarının toplamını söyleyebilmek oldukça güçtür. Ancak küresel ölçekte, tek başlarına dünya pazarlarında %60’ının üstünde pay sahibi olan en büyük on firmanın 2017 yılında Ar-Ge’ye ayırdıkları bütçelerin toplamı bize bir fikir vermektedir. Johnson & Johnson (10,55 milyar ABD Doları), Medtronic (2,25 milyar dolar), Abbott Laboratories (2,16 milyar dolar), Siemens Healthcare (1,25 milyar euro), Philips Healthcare (1,69 milyar dolar), GE Healthcare (1,016 milyar dolar), Boston Scientific (0,997 milyar dolar), Stryker (0,787 milyar dolar), Becton Dickinson (0,774 milyar ABD dolar), Baxter International (0,617 milyar dolar) olmak üzere toplam 27,1 milyar ABD dolardır ve bu miktar toplam gelirlerinin %10’undan oldukça fazladır. Söz konusu toplam bile, sektördeki gelirin önemli bir kısmının Ar-Ge’ye yatırıldığının ve diğer sektörlerle karşılaştırıldığında bu oranın ortalamanın çok yukarısında olduğunun göstergesidir.

TÜRKİYE’DE GENEL DURUM

Tüm dünyada sağlık sektörünün gösterdiği hızlı büyümeye paralel olarak Türkiye’de de sektör büyük bir ivme ile gelişmektedir. Dolayısıyla Türkiye ekonomisi üzerinde önemli bir etki yaratmaktadır. 2016’da Türkiye’deki sağlık harcamalarının toplam tutarı 39,6 milyar ABD dolarıdır; 142.816 kayıtlı doktor, 154.998 hemşire mevcuttur. Sağlık sektöründe istihdam edilen personel sayısı 871.334'tür.

Türkiye sağlık sektöründe faaliyet gösteren firma sayısının küçük, orta, büyük ölçekte olmak üzere toplam 6.000 civarında olduğu ve bunlardan 2.500’ün üzerindeki firmanın tedarikçi olarak faaliyetlerini sürdürdüğü, sektör temsilcileri tarafından dile getirilmektedir. Sektörde 450 civarında orta ve büyük ölçekli firmanın yaklaşık 100 tanesi üretici ve ihracatçı firma olup geniş bir yelpazede üretim faaliyetinde bulunmaktadırlar.

TÜRKİYE TIBBİ CİHAZ PAZARI

Türkiye tıbbi cihaz pazarı 2016’da 2,3 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye pazar büyüklüğüyle dünya sıralamasında 18. ülkedir. Pazarın yıllık bileşik büyüme oranı % 4,5'tir. Bu büyüme oranı pazarı cazip hale getirmektedir. Ancak pazarın talepleri büyük ölçüde ithalatla karşılanmaktadır. Üretim hem miktar olarak bu talebi karşılamaktan uzak, hem de ileri teknolojik ürünleri içermemektedir.
İthalatın pazar gereksinimlerini karşılama oranının % 85,1'dir. Tıbbi cihazlar kapsamındaki ürünlerin neredeyse tamamının ithal yoluyla karşılanması demek olan bu durum Türkiye’deki tıbbi cihazların üretiminin halen istenen düzeyde olmadığının göstergesidir.

Tıbbi cihaz sanayinin ithalatçı yapısının sonucu olarak cihazların kritik parçaları da yurt dışından ithal edilmektedir. Türkiye’nin 2016 yılı ithalat rakamlarına bakıldığında 509 milyon dolarla en büyük kalemin diğer tıbbi cihazlar; 451 milyon dolarla ikinci en büyük kalemin tıbbi sarflar; üçüncü en büyük kalemin 391 milyon dolarla tanısal görüntüleme cihazları olduğu görülmektedir.

Sektör teknolojik olarak önemli ölçüde dışa bağımlıdır. Genelde konvansiyonel cihazlar üretilmekte olup ileri teknoloji ve bilgi gerektiren katma değeri yüksek ürünler ithal edilmektedir. Türkiye’de tıbbi cihazlar kapsamındaki ürünleri üreten yerli firmalar vardır. Ancak bunların birçoğu yabancı büyük firmalarla rekabet edebilecek durumda değildir.

Türkiye’deki Tıbbi Cihazlar sektöründeki firmaların büyük ağırlığı KOBİ’lerdir. Tıbbi Cihazlar Sanayiinde  sektördeki firmaların çoğu İstanbul’da konuşlanmıştır. İstanbul’un ardından sırasıyla Ankara, İzmir, Adana, Kayseri ve Samsun gelmektedir. Sektörel kümelenmeler; İstanbul, İzmir, Ankara, Samsun ve Konya’da oluşmaktadır.

SEKTÖRÜN VİZYONU

Türkiye’de tıbbi cihaz pazarının ihtiyaçları yaklaşık yüzde 85 oranında ithal ürünlerle karşılanmaktadır. Bu kapsamda Sağlık Bakanlığı tarafından ilaç sektöründe başlatılan yerlileşme çalışmalarına tıbbı cihaz sektörü de eklenmiştir. Projede öncelik tıbbi sarf malzemeleri, cerrahi el aletleri ve görüntüleme cihazlarına verilmiştir.

Özellikle görüntüleme cihazlarının yerelleştirilmesiyle tıbbi cihaz ithalatının önemli ölçüde azaltılması ve kamuya 10 yılda yaklaşık 6 milyar TL’lik katkı sağlanması hedefleniyor. Türkiye'nin lider savunma sanayi şirketi ASELSAN, sağlık teknolojileri alanında da dışa bağımlılığı azaltacak, yerli tasarım ve üretim kabiliyetlerini artıracak projeler ve çözümler üzerinde çalışmalar yürütüyor. Mobil Dijital X-Ray Cihazı ve Manyetik Rezonans Görüntüleme Sistemi Geliştirilmesi projelerinde tasarım faaliyetlerine devam eden ASELSAN ayrıca radyografi cihazlarının kritik bir alt bileşeni olan Yüksek Frekans X-Ray Jeneratörü geliştirmek üzere çalışmalara başladı.
2023 yılında Türkiye’de tıbbi cihaz ihtiyacının yüzde 30’unun yerli üretimle karşılanması planlanıyor. Bununla birlikte sektörde 2023 yılında 5 milyar dolarlık ihracat rakamına ulaşılması hedefleniyor.

BTSO’NUN ÇALIŞMALARI

Bursa Ticaret ve Sanayi Odası, sektörde ithalatın en fazla olduğu 5 öncelikli alanda sektörel kümelenme çalışmalarına başlamıştır. Bursalı firmaların ortak hareket kültürü ile yerli ve milli üretim hamlesine katkı sağlamasını hedefleyen BTSO, Türkiye'de üretilen ve üretilmesi planlanan tıbbi cihazlar için yol haritası ve stratejilerini oluşturmuştur.
2013 yılında Sağlık Konseyi’ni kuran BTSO, dışa bağımlılığın yoğun olarak yaşandığı tıbbi cihazlar alanında yerli ürteimin payını artırmak için 2016 yılında da Sağlık Teknolojileri Kümelenmesi’ni hayata geçirmiştir.
Bursa Uludağ Üniversitesi ve Bursa Teknik Üniversitesi’nin de bilimsel destek sağladığı BTSO Sağlık Teknolojileri Kümelenmesi’nde yer alanlar ile kentte üretimlerini devam ettiren firmalar arasında potansiyeli olanlar belirlenerek solunum cihazı, ventilatör ve diğer koruyucu malzemelerin üretimine odaklanmaları için rehberlik ve teşvik çalışmalarına başlanmıştır.