Avrupa’nın Kalbi Çekya

Güçlü bir sanayi geçmişine, üniversite-sanayi iş birliğine dayalı gelişmiş bir araştırma altyapısına ve yenilikçi firmalara sahip olan Çekya, özellikle nano-teknoloji, ileri malzemeler, otomotiv ve makine alanında dünyanın öncü ülkeleri arasında yer alıyor.

Genel Görünüm
Resmi Adı            Çekya
Yüzölçümü         78.886 km2
Dil           Çekçe, Slovakça
Başkent               Prag
Yönetim Şekli    Parlementer Demokrasi
Para Birimi          Çek Kronu (CZK)

Ekonomik Görünüm

2018 yılında cari fiyatlara göre, 242 milyar dolar olacağı tahmin edilen GSYİH’nın 2019 yılında 246 ve 2024 yılında 315 milyar dolar olması beklenmektedir.
Çekya, 2018 yılı itibariyle 194 ülke arasında dünyanın 46. büyük ekonomisidir.
2018 yılında 11 milyon kişi ile nüfus bakımından dünya ülkeleri arasında 82. sırada yer alan Çekya’nın, 2024 yılında da 11 milyonluk bir nüfusa sahip olacağı tahmin edilmektedir.
Cari fiyatlara göre Çekya, 2018 yılında 22.850 dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 43. sırada yer almaktadır.
2018 yılında sabit fiyatlara göre %2,9 oranında artan GSYİH’nin, 2019 yılında %2,9 oranında artarak 246 milyar dolar olması beklenmektedir.
Ülkenin araştırma ve geliştirme harcamalarının GSYİH içindeki payı 2015-2016 yılında %2 olup dünyada 20. sıradadır.
2018 yılı verilerine göre ülkenin GSYİH'sı içinde tarım sektörünün payı %2, sanayinin payı %33 ve hizmetler sektörünün payı %65’tir.
2018 yılında %2,2 olan tüketici fiyatlarındaki yıllık ortalama enflasyon oranının 2019 yılında %2,3 olacağı tahmin edilmektedir.
Ülkedeki işsiz sayısının toplam işgücüne oranı 2018 yılında %2 olup dünyada işsizliğin yüksek olduğu ülkeler arasında 168. sıradadır.
2018 yılında açık vereceği tahmin edilen cari ödemeler dengesinin GSYİH'ya oranının, 2019 yılında %1 ve 2024 yılında %2 oranında açık vermesi beklenmektedir.
2018 yılında %26 olacağı tahmin edilen ülkedeki toplam yatırımların GSYİH'ya oranının, 2019 yılında %27 ve 2024 yılında %27 olması beklenmektedir.
Çekya, 2018 yılında 9 milyar dolar ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında 31. sıradadır.
2016-2018 döneminde toplam doğrudan yabancı yatırım miktarı 48 milyar dolar olan Çekya, 2018 yılında 155 milyar dolarlık toplam yabancı sermaye stoğu ile dünyada 34. sıradadır.
İnsani gelişmişlik endeksine göre dünyada 189 ülke arasında Çekya 27. sıradadır.
Ekonomik serbestlik endeksine göre Çekya, dünyada 186 ülke arasında 23. sıradadır.
Küresel rekabetçilik açısından dünyadaki 140 ülke arasında Çekya 29. sıradadır.
İş yapma kolaylığı açısından Çekya, dünyada 190 ülke arasında 35. sıradadır.

Dış Ticaret

2018 yılında 202 milyar dolarlık ihracatla dünyada 27. sırada olan ülkenin ihracat yaptığı başlıca ülkeler Almanya, Slovakya, Polonya, Fransa ve İngiltere’dir. Ülkenin ihracatında Türkiye %1,1 pay ile 18. sıradadır.
Ülkenin 2018 yılında ihraç ettiği başlıca ürünler; otomobiller, karayolu taşıtları için aksam ve parçalar, otomatik bilgi işlem makineleri ve bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren ve işleyen makinalar; telefon cihazları; ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlardır.
Yüksek teknoloji ihracatı 2017 yılında 21,07 milyar dolar olan Çekya dünyada 19. sıradadır.
2018 yılında 184 milyar dolarlık ithalatla dünya ithalatında 28. sırada olan ülkenin ithalat yaptığı başlıca ülkeler; Almanya, Polonya, Çin, Slovakya ve Hollanda’dır. Ülkenin ithalatında Türkiye %0,7 pay ile 22. sıradadır.
2018 yılında ithal ettiği başlıca ürünler; karayolu taşıtları için aksam ve parçalar; otomatik bilgi işlem makineleri ve bunlara ait birimler; manyetik veya optik okuyucular, verileri koda dönüştüren ve işleyen makinalar; otomobiller; ilaçlar ve ham petroldür.

Türkiye ile Ticaret

2018 yılında ülkeye ihracatımız 1 milyar dolardır. (bir önceki yıla göre %10 artış)
2018 yılında ülkenin toplam ihracatımızdaki  payı %1 olup 39. sıradadır.
2018 yılında ülkeden ithalatımız 2,7 milyar dolardır. (bir önceki yıla göre %6 azalma)
2018 yılında ülkenin toplam ithalatımızdaki payı %1 olup 21. sıradadır.
2018 yılında Çekya ile ticarette Türkiye’nin 2 milyar dolar dış ticaret açığı verdiği gözlenmektedir.
Ülkenin 2018 yılı toplam ithalatında gıda ürünleri, dokunmamış mensucat, motorlu taşıtlar, hazır giyim ve tekstil ürünleri öne çıkmaktadır.

Pazar Değerlendirmesi

GSYİH’nın yaklaşık 1/3’ünü tek başına üreten Çek imalat sanayi, toplam işgücünün de yaklaşık %40’ını istihdam etmektedir. Üretim itibarıyla, sanayideki en büyük iş kolları otomotiv, elektronik, makine ve ekipman, cam ve savunma sanayidir. Sanayinde içerisinde otomotiv önemli bir yere sahiptir. Avrupalı birçok otomotiv firmasının Çekya’da yatırımı bulunmaktadır. Çekya, dünyanın en eski otomobil firmasına ev sahipliği yapmakta olup Orta Avrupa’nın ilk otomobil üreticisidir. Yılda ortalama 1 milyon civarında araç üretilmektedir.
GSYİH’nın %2,4’ünü oluşturan tarım sektöründe, son yıllarda önemli yapısal değişiklikler yapılmıştır. Çek Hükümeti tarım sektörü için özel destek programları uygulamakta ve bütçenin %4,6’sını bunun için ayırmaktadır. Bütçe dışında da “Tarımsal Müdahale Fonu” kaynaklı destekler yapılmaktadır. Çekya, dünya en fazla alanda haşhaş ekilen ülkelerden biridir. Ülkede haşhaş üretimi 49,4 bin tona yükselmiştir. Organik tarım son yıllarda hızla gelişmekte olup organik tarım alanları 27.000 ha bulmuştur. Tahıl, patates ve elma başlıca üretilen ürünlerdir.
Gelişmiş bir sanayi altyapısına sahip olan Çek Cumhuriyeti'nde, ortak teknoloji geliştirmenin yanı sıra, altyapı projeleri, ulaşım, tekstil, gıda, turizm, demir-çelik, mühendislik ürünleri, makine ekipmanları, otomotiv ve yan sanayi, enerji taahhüt projeleri, denizcilik (sondaj, sismik teknoloji kullanımı, gemi parçaları vs.) alanında işbirliği imkanları mevcuttur. Çek mamul ve yarı mamulleri diğer Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında kalite ve fiyat avantajı nedeniyle Türk sanayisine cazip iş birliği imkanları sunmaktadır.
Çek Cumhuriyeti, müşteri ilişkileri, AR-GE, tasarım, bilgi teknolojisi, uzman çözüm ve yazılım-bilişim merkezlerini ülkeye çekerek bölgede lider olmayı hedeflemektedir. Bu da gerek hizmetler konusunda gerek inşaat sektöründe ülkeye yatırımı teşvik etmektedir. Ayrıca yüksek kalitede emlak talebindeki artış da inşaat sektörünü Türk firmaları için cazip hale getirebilir. Ülkede ulaşım altyapı çalışmaları devam ettiğinden, Türk firmaları bu alanda da yer alabilirler.

Pasaport ve Vize uygulaması

Çekya diplomatik pasaport (kırmızı), üst düzey memurlar için düzenlenen hususi pasaport (yeşil) ve hizmet pasaportu (gri) hamili vatandaşlarımıza vize uygulamamaktadır. Umuma mahsus pasaport (lacivert) sahipleri için ise Türkiye’den Çekya’ya seyahatlerde vize alma zorunluluğu bulunmaktadır.
Vize konusunda detaylı bilgileri, Çekya İstanbul Başkonsolosluğu’nun web sitesinden (http://www.mzv.cz/İstanbul ) temin etmek mümkündür.

Çekya’da Covid-19 Salgını Nedeniyle Alınan Önlemler

Çekya, Almanya ve İtalya’dan sonra koronavirüsünün ekonomik zararlarını gidermek için Avrupa’da GSYİH’den en büyük payı (%18) ayıran 3. ülke olmuştur. Ayrıca AB bütçesinden 1,2 milyar euro destek sağlanmıştır.
Çekya 100 milyar CZK büyüklükte mali paket açıkladı (3,7 milyar €, GSYH'nin %2'si). Bu kapsamda alınan önlemler;
Karantinaya gönderilen çalışanların brüt ücretlerinin %60'ı kadar ve sınırlamalar nedeniyle kapanması gereken işletmelerin çalışanlarının brüt ücretlerinin %80'ine kadar gelir desteği sağlanacaktır.
Kapanan şahıs şirketlerine 25.000 Kr hibe, Zarar gören şirketler için 1 yıl ödemesiz faizsiz kredi temini, Gelir ve Kurumlar vergisinde 3 ay erteleme, emlak alım vergisinin kaldırılması, kredi borçlarının 6 ay ertelenmesi, medikal ürünlerde ekstra destekler sağlanması,  yukarıda belirlenen limitlerde personel maaş destekleri sağlanması.
Çekya Kalkınma Bankası (CMZRB) aracılığıyla şirketler için 10 milyar CZK'lık bir kredi limiti açılırken, 900 milyar CZK kredi garantisi taahhüdü verildi. 2020 yılının ikinci çeyreği için gelir ve kurumlar vergisi ödemeleri ile emlak vergisi ve dosya vergisi beyannamelerinin zamanında ödenememesi nedeniyle verilen cezalardan da feragat edilecektir.
Çekya Merkez Bankası (CNB), 16 Mart'ta politika faizini 50 baz puan düşürerek %1,75'e indirdi ve repo operasyonlarının sıklığını haftada birden üçe çıkardı. Ayrıca, sermaye tampon oranı 1 Temmuz 2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere %2’den %1,75’e çekti. CNB, belirli koşullar sağlanması halinde, kredilerin takipteki alacaklara aktarılmasına gerek kalmaksızın ve müşterilerin kredi notunu güncellemelerini gerektirmeksizin kredi geri ödemelerini 5 aya kadar ertelemelerine izin verecektir.

Dış Ticarete Etkileri

Ülkede salgın nedeni ile ithalat kısıtlaması uygulaması bulunmamaktadır.
Koronavirüs salgınından en çok etkilenen sektörler turizm, gastronomi, otomobil ve inşaat sektörleri olmuştur. İşsizlikte %5 artış beklenmektedir. GSYİ’nın 2020 yılında küçüleceği öngörülmektedir. Dış ticarette; hem ithalat hem ihracatta düşüş beklenmektedir.