09.08.2016 tarihinde 29796 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 63. maddesi ile 5941 sayılı Çek Kanunu’ nun 5. fıkrasında değişiklik yapılmıştır.
İlgili düzenleme neticesinde 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesinin 1. fıkrasına;
“Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak ‘karşılıksızdır’ işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur.” hükmü;
Aynı maddenin 2. Fıkrasında ise;
“Birinci fıkra hükmüne göre çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması hâlinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür.” hükmü getirilerek, karşılıksız çek keşide etme suçundan dolayı kim ya da kimlerin cezai sorumluluğunun bulunduğu açıkça belirtilmiştir.
Bu maddeler ışığında söz konusu çek tutarını banka hesabında bulundurmakla yükümlü kişiler;

• Eğer çek hesabı sahibi gerçek kişi ise, bu gerçek kişi çekte yazan tutarı banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür.

Örnek vermek gerekirse; A bir gerçek kişi ve kendi çek hesabından çekilmek üzere bir çek keşide etti. Çekin bankaya süresinde ibraz edilmesi ve çekin arkasına ‘karşılıksızdır’ şerhinin yazılması sebebiyle çek hesap sahibi olan A’nın karşılıksız çek keşide etme suçundan dolayı cezai sorumluluğu doğacaktır.

• Eğer çek hesabı sahibi bir tüzel kişiyse; çekle ilgili olarak ‘karşılıksızdır’ işleminin yapıldığı tarihte hesap sahibi tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevli, örneğin finans direktörü olarak görevlendirilen yönetim organı üyesi, şayet böyle bir belirleme yapılmamış ise yönetim organını oluşturan gerçek kişi ya da kişilerin tümü karşılıksız çek keşide etmek suçundan dolayı cezai yaptırımla karşılaşacaklardır. Özetle, tüzel kişilerde karşılıksızdır işleminin yapıldığı çeki düzenleyenin değil, keşide tarihine göre karşılığını bankada bulundurmakla zorunlu kişinin cezai sorumluluğu bulunmaktadır.

Örnek vermek gerekirse; A,B ve C gerçek kişileri X Limited Şirketi’nin yönetim kurulu üyeleri oldukları, X Limited Şirketi’nin adına 15/05/2019 tarihinde bir çek keşide edildiği ve A, B ve C’ nin de bu tarihte şirketin yönetim kurulunda bulunduğu bir senaryo düşünüldüğünde A, B ve C’nin sorumluluklarına ilişkin çeşitli ihtimalleri değerlendirdiğimizde;

• Mali işlerde görevlendirmeye yönelik bir iç yönerge maddesinin bulunmadığı ihtimalinde, çekin kanuni süresi içinde bankaya ibrazı akabinde çeke ‘karşılıksızdır’ kaşesi basılması nedeniyle meydana gelen cezai sorumluluk X Limited Şirketi’nin tüm yetkilileri, yani tüm yönetim kurulu üyeleri olan A, B ve C’ ye aittir.
• Bir iç yönerge ile C’nin şirketin mali ve finansal işlerini yönetmekle görevlendirildiğine karar verilmiş olduğu bir ihtimalde, karşılıksızdır işlemi yapılan çekten dolayı diğer yönetim kurulu üyeleri olan A ve B’nin değil, şirketin mali işleri yürütmekle görevlendirilen diğer yönetim kurulu üyesi olan C’nin cezai sorumluluğu doğacaktır.
• X Limited Şirketi’nde bir iç yönerge ile mali işler yetkilisi görevlendirilmemiş fakat yönetim kurulu üyeleri olan A, B ve C’nin farklı gruplara dağıtılarak imza yetkilisi ilan edildiği ihtimalde ise, İcra Ceza Mahkeme tarafından çek’ e ilişkin detaylı incelemeler yapılarak (İlgili İç Yönerge, Tarih, miktar, imza grubu, müştereklik incelemesi, vs.) ortaya çıkacak duruma göre imza yetkililerinden hangisi sorumlu ise o kişi karşılıksız çek keşide etmek suçundan kaynaklanan cezai yaptırım ile karşılaşacaktır.

Özetle belirtmemiz gerekir ki, mevcut yasalarımız doğrultusunda çeki düzenleyen gerçek kişi aleyhine yapılacak olası bir karşılıksız çek şikâyetinde gerçek kişi aleyhine cezai yaptırıma hükmedileceği tereddütsüz olup, tüzel kişilerde ise karşılıksızdır işleminin yapıldığı çeki düzenleyenin değil, keşide tarihine göre karşılığını bankada bulundurmakla zorunlu kişi ya da kişilerin, öncelikle mali işlerden sorumlu yönetim kurulu üyesinin ya da böyle bir ayrıma gidilmemiş ise tüm yönetim kurulu üyelerinin ve çek nazarında imza grubu yetkilisi yönetim kurulu üyelerinin, cezai sorumluluğunun doğacağı ortadadır.