Sanayinin Stratejik Sektörü: Kauçuk Ürünleri İmalatı
Ülkemiz sanayisi açısından stratejik öneme sahip sektörler arasında yer alan kauçuk ürünleri imalatı sektörü ham madde açısından büyük ölçüde dışa bağımlı olmasına rağmen üretim ve katma değerini artırmayı başarmış ve ülke ekonomisine doğrudan ve dolaylı olarak yılda 4 milyar doların üzerinde döviz girdisi sağlayan bir sektör haline gelmiştir.
Kauçuk sektörü doğal kauçuğun hasat edilmesi ve çeşitli işlemlerden geçmesi, sentetik kauçuğun üretilmesi, bu malzemeler kullanılarak elde edilen ürünler ile bu ürünlerin pazarlanarak satılmasını kapsamaktadır. Kauçuk ürünler imalatı sanayi ağırlıklı olarak ara malı üreten bir sanayi konumundadır.
Kauçuk ürünleri imalatı sanayinin ürünleri başta otomotiv olmak üzere inşaat, havacılık, sağlık, madencilik, makine, giyim, ayakkabıcılık, büro eşyaları, mobilya, oyuncak ve benzeri çeşitli sanayilerde kullanılmaktadır. Boru, hortum, taşıma bantları, kayışlar, sızdırmazlık elemanları, hareketli mekanizmalarda titreşim sönümleyici takozlar, körükler gibi pek çok ürünün hammaddesini kauçuk oluşturmaktadır.
Türkiye’de Sektörün Gelişimi ve Göstergeler
Türkiye kauçuk ürünleri imalatı sanayi, kimya ve imalat sanayinin önemli sektörlerinden biri olup, dünya toplam kauçuk ihracatından yüzde 1,64, ithalatından da yüzde 1,42 pay almaktadır. Hammadde olarak büyük ölçüde dışa bağımlı olan kauçuk ürünleri imalatı sanayi başta otomotiv olmak üzere ihracatçı birçok sektör kanalı ile dolaylı ihracat da yapmakta olup doğrudan ve dolaylı olarak ekonomiye yılda 4 milyar doların üzerinde döviz girdisi sağlamaktadır.
Kauçuk ürünleri imalatı sanayinde 2016 yılı itibarıyla 1.180 girişim bulunmaktadır. Sanayide ücretli çalışan sayısı önemli artışlar göstermekte olup 2016 yılında 44.547’ye çıkmıştır. Sanayinin üretim değeri 2016 yılında 14,5 milyar TL’ye, yaratılan katma değer ise 4,4 milyar TL’ye kadar çıkmıştır.
Kauçuk ürünleri imalatı sanayinde daha çok yeni ürünlere ve kapasitelere yönelik olarak yatırımlar yapılmaktadır. Kauçuk ürünleri imalatı sanayinde üretim 2010-2016 yılları arasında yüzde 32,8 artmıştır. Aynı dönemde kauçuk ürünleri imalatı sanayi üretim büyümesi ortalama imalat sanayi üretim büyümesinin üzerinde gerçekleşmiştir.
Türkiye’de kauçuk sektörü hammadde konusunda tümüyle ithalata bağımlıdır. Kauçuk hammadde üretimi 2016 yılında sadece 33,25 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu nedenle kauçuk hammadde ithalatı yıllar itibarıyla artış göstermektedir. 2016 yılında 554 bin ton olarak gerçekleşen ithalat, 2017 yılında 655 bin tona yükselmiştir.
Türkiye’de kauçuk ürünler üretiminin ve ihracatının artmasına bağlı olarak kauçuk hammadde tüketimi de yükselmektedir. Kauçuk hammadde kullanımı 2017 yılında 600 bin tona ulaşmıştır.
Türkiye’nin kauçuk ürünleri üretimi yıllar itibarıyla önemli bir artış göstermektedir. Kauçuk ürünleri üretimi 2010 yılında 471 bin ton olarak gerçekleşmiş iken üretim 2017 yılında 980 bin tona yükselmiştir. Türkiye miktar olarak kauçuk ürünleri üretiminin yarısından fazlasını ihraç etmektedir. Yine kauçuk ürünleri iç tüketiminin yarısına yakınını da ithal etmektedir.
Kauçuk sanayi ürünleri tüketim ve iç pazar büyüklüğü 2010 yılından itibaren hızlı bir genişleme göstermiştir. 2010 yılında 274 bin ton olan tüketim 2016 yılında 803 bin tona yükselmiştir. Tüketimin 2017 yılında 768 bin ton olacağı öngörülmektedir. Pazar büyüklüğü ise 2010 yılında 3,34 milyar dolar iken 2016 yılında 7,5 milyar dolara yükselmiştir.
İç pazarın ilk ayağını iç ve dış lastikler oluşturmaktadır. Türkiye’de 25 milyonu otomobiller olmak üzere yaklaşık yıllık 33 milyon adet üretim kapasitesi bulunmaktadır. Üretimde ve yenileme pazarında kullanılmak üzere önemli ölçüde lastik ithalatı da gerçekleşmektedir. Birçok küresel marka Türkiye’de otomotiv lastiği üretmektedir. Bunun yanı sıra Türk üreticileri ve markaları da küresel oyuncu olma yolunda ilerlemektedir.
İç pazarın ikinci ayağını oluşturan diğer kauçuk ürünlerinde Türkiye birçok önemli üründe önemli bir üretici ve ihracatçı konumunda bulunmaktadır. Hemen tüm önemli ürünlerde üretim de yıllar itibarıyla artış göstermektedir.
Kauçuk ürünleri imalatı sanayinin ihracatı 2010 yılında 1,9 milyar dolar iken 2016 yılında 2,2 milyar dolara yükselmiştir. Türkiye’nin toplam ihracatı içindeki payı yüzde 1,52 olmuştur. 2010 yılında 1,3 milyar dolar olan ithalat ise 2016 yılında 1,9 milyar dolara yükselirken toplam ithalat içindeki payı da yüzde 0,95’e yükselmiştir.
2016 yılında iç ve dış lastik ihracatı 999 milyon dolar olmuştur. İç ve dış lastik alt grubunda en yüksek ihracat gerçekleştirilen ürünler yeni otobüs ve kamyon lastikleri ile yeni otomobil lastikleridir. Diğer kauçuk ürünlerinin ihracatı ise 2016 yılında 1,2 milyar dolar olarak gerçeklemiştir.
Kauçuk ürünleri ihracatı miktar olarak 2010 yılında 399 bin ton iken, 2016 yılında 478 bin tona yükselmiştir. 2017 yılında ise 530 bin tona ulaşmıştır. 2010 yılında 4,69 dolar olan birim (kg) ihracat fiyatı 2013 yılında 5,82 dolara kadar yükselmiş, 2016 yılında ise yeniden 4,54 dolara inmiştir.
Türkiye’nin kauçuk ürünleri imalatı sanayinde ihracat pazarları üç ana gruptan oluşmaktadır. İlk grupta Avrupa Birliği ülkeleri yer almaktadır. İkinci grubu yakın ve komşu ülkeler oluşturmaktadır. Üçüncü grupta ise ABD ve Güney Afrika Cumhuriyeti gibi uzak pazarlar yer almaktadır.
Türkiye’nin kauçuk ürünleri ithalatı yaptığı ülkeler iki ana gruba ayrılmaktadır. İlk grupta Avrupa Birliği ülkeleri yer almaktadır. Almanya ilk sırayı alırken, Romanya ikinci sırada bulunmaktadır. İkinci grubu ise kauçuk hammaddesine de sahip olan Malezya ve Güney Kore gibi ülkeler oluşturmaktadır.
Dünya Kauçuk Ürünleri İmalatı Sanayi ve Türkiye’nin Konumu
Dünya kauçuk hammadde üretimi iki önemli kaynağa dayanmaktadır. Bunlardan ilki doğal kauçuk üretimidir. İkincisi ise sentetik kauçuk üretimidir. Yıllar itibarıyla değerlendirildiğinde 2000 yılında 17,6 milyon ton olan dünya kauçuk hammadde üretimi 2010 yılında 24,5 milyon tona yükselmiş, 2016 yılında ise 27,2 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Doğal kauçuk ve sentetik kauçuk üretimi birlikte artıyor olmakla birlikte toplam üretim içinde doğal kauçuğun payının yükseldiği görülmektedir. Bu genel eğilimi özellikle sentetik üretimin yarattığı çevresel etkiler nedeniyle kuvvetlenmektedir.
Dünya doğal kauçuk üretiminin yüzde 86,5’i 6 ülke tarafından gerçekleştirilmektedir. Tayland ve Endonezya toplam üretimin yüzde 58’ine sahiptir.
Sentetik kauçuk üretiminin dağılımında ise Asya Pasifik bölgesi yüzde 50 pay almaktadır. Amerika kıtasının payı yüzde 22’dir. Avrupa Birliği ülkelerinin payı yüzde 6’ya kadar gerilemiştir. Diğer Avrupa ülkeleri ile Orta Asya ve Yakın Doğu ülkelerinin payı ise yüzde 10 olarak gerçekleşmektedir.
2011 yılında 26,4 milyon ton olan dünya toplam kauçuk hammadde tüketimi ise 2016 yılında 27,5 milyon tona çıkmış ve yılda ortalama yüzde 0,65 artış göstermiştir. 2016 yılında toplam kauçuk hammadde tüketiminin yüzde 46’sını doğal kauçuk, yüzde 54’ünü ise sentetik kauçuklar oluşturmuştur.
Dünya kauçuk hammadde tüketiminde Asya Pasifik bölgesi ilk sırayı almaktadır. Asya Pasifik bölgesi 2016 yılı itibarıyla hammaddenin yüzde 64’ünü tüketmiştir. Ve yıllar itibarıyla tüketim artışı sürmektedir. Diğer bölgelerde ise hammadde tüketim artışı daha sınırlıdır ve daha çok sentetik kauçuk hammaddesi tüketilmektedir.
Dünya kauçuk sanayi ürünleri üretimi iki ana grupta toplanmaktadır. Bunlardan ilki taşıt araçları iç ve dış lastikleridir. İkinci grup ise endüstriyel kauçuk ürünleri üretimidir.
Dünya endüstriyel kauçuk ürünleri talebi ve tüketimi de yıllar itibarıyla artışını sürdürmektedir. 2011 yılında 105,5 milyar dolar olan tüketim 2016 yılında 139,7 milyar dolara ulaşmıştır.
Asya Pasifik, endüstriyel kauçuk ürünlerinin tüketiminde en büyük pazar haline gelmiştir. 2011 yılında 46,4 milyar dolar olan pazar büyüklüğü, 2016 yılında 67,7 milyar dolara ulaşmış olup 2021 yılında ise 95,7 milyar dolar olacağı öngörülmektedir. Asya Pasifik bölgesindeki sürükleyici ülkeler Çin ile diğer gelişen ülkelerdir.
Dünya endüstriyel kauçuk ürünlerinin üretiminde ise Çin gibi gelişen ülkeler kapasite ve miktar olarak hızlı büyümekle birlikte gelişmiş ülkeler halen üretim, ürün teknolojisi ve yüksek katma değerli ürünleri ile liderliklerini sürdürmektedir. ABD, Almanya, Japonya, İngiltere, Fransa, İsveç bu alanda önemli üretici ülkelerdir.
Dünya kauçuk sanayi ürünleri ihracatı 2010 yılında 124 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracat 2013 yılında 160 milyar dolara yükselmiş, ardından gerilemeye başlayarak 2016 yılında 132 milyar dolara kadar inmiştir.
Kauçuk sanayi ürünleri ihracatında ilk sırada 19,3 milyar dolar ile Çin yer almaktadır. İkinci sırada 13,8 milyar dolar ile Almanya bulunmaktadır. ABD 10,2 milyar dolar ihracatı ile üçüncü sıradadır. Japonya, Tayland ve Fransa ilk üçü izleyen diğer üç ülkedir. Daha sonra Güney Kore ve İtalya sıralanmaktadır.
Kauçuk sanayi ürünleri dış ticaretinde ABD 23,5 milyar dolar ile en çok ithalat yapan ülkedir. İkinci sırada 12,6 milyar dolar ile Almanya yer almaktadır. İthalatçı ülkeler olarak daha sonra Fransa, Meksika, Kanada ve en büyük ihracatçı olan Çin sıralanmaktadırlar. Japonya, Avustralya, Rusya ve Brezilya da önemli ithalatçı ülkelerdir.