26 Kasım Cuma günü Dünya Sağlık Örgütü’nün Koronavirüsün yeni varyantı için ‘Endişe verici’ demesi ve bunun üzerine acil toplantı yapması nedeniyle küresel borsalara ve petrol fiyatlarına sert satışlar gelirken altın fiyatlarında ise bir yükselme ivmesi yaşandı.
29 Kasım Pazartesi günü ise piyasalarda endişenin dağıldığına tanıklık ettik. Bu durumun temel sebebi, piyasaya ulaşan olumlu haberlerdi. İlk olarak Dünya Sağlık Örgütü yeni adı Omicron olan varyantın daha hızlı yayıldığına ve ölüm riskinin daha yüksek olduğuna dair bir kanıt olmadığını dile getirdi. Aslında piyasaları asıl rahatlatan haber, aşı cephesinden geldi. Pfizer, yaptığı açıklamada en geç iki hafta içinde ellerine yeni virüsün test sonuçlarının ulaşacağını ve buna göre 6 hafta içinde yeni virüs üzerinde etkili olan aşıyı üretebileceklerini duyurdu. Bir diğer önemli aşı şirketi Moderna da var olan aşılarının yeni virüse karşı etkisiz olmasına rağmen 2022’nin başına kadar yeni aşıyı üretebileceklerini belirtti. Sinovac da yeni virüse karşı etkili aşıyı üretebileceğini açıklayan bir diğer aşı şirketi oldu. Haliyle şimdilik durum ne kadar kötü olursa olsun anlaşılan o ki aşı şirketleri, etkin bir aşı piyasaya sürebilecek. Bu haberlerle birlikte borsalar yeniden yükselişe geçti. Hem brent petrol hem de, ham petrolde piyasa yeniden yeşile döndü. Haliyle altın fiyatları da bu gelişmelerle belirli düzeyde de olsa baskılanmaya başladı. Unutmayalım ki ons altın, enflasyon endişelerinden güç almaya devam ediyor ve yakın zamanda da etmeye devam edecek.
Fakat yeterince rahat olmalı mıyız? Tabii ki hayır. Açıkçası yeni varyantla ilgili hala çok ciddi bir belirsizlik var. Haliyle gidişata göre piyasa fiyatlamalarının seyri de değişiklik gösterebilir. Goldman Sachs, virüsün seyri ile ilgili 4 temel senaryo yayınladı. İsterseniz gelin birlikte söz konusu senaryolara bir göz atalım. İlk senaryo en iyimser senaryo. Yani yeni varyantın bulaşma hızının ve öldürücülük hızının diğer varyantlara göre oldukça düşük olması. Goldman Sachs, bu senaryoya ‘yanlış alarm’ adını vermiş. Bu senaryoya göre varyantın piyasa fiyatlamaları üzerinde hiçbir etkisi olmayacak. Bu durumda daha önceki baz senaryo geçerliliğini koruyacak. Baz senaryoya göre dünya sıkılaşmaya giderken para muslukları, FED öncülüğünde kısılmaya devam edecek. Baz senaryoda ABD 10 yıllıkları ve dolar endeksinin yükseleceği bir durum söz konusu olacaktır. Altın fiyatlarında ise bu durumda kısa dönemde çok yükselme beklememek gerek.
İkinci senaryo ise en kötü olan hem bulaşma hızının, hem de ölüm riskinin diğer varyantlara göre çok daha yüksek olması. Bu senaryo da gizil varsayım aşı etkinliğinin de düşük olduğu yönünde. Bu senaryo salgında başa döndüğümüz anlamına gelecektir. Bu durumda küresel ekonomik büyüme, çok ciddi darbe alacaktır. Enflasyonun ne yönde ilerleyeceği ise bu senaryoda tam bir muamma olarak varsayılıyor. Yani enflasyon düşebilir de, yükselebilir de. Belli değil. Böylesi bir konjonktürde kısa vadede borsalara sert satışlar gelmesi işten bile olmayacaktır. Altın fiyatlarının ise çok yükseleceği dönem olacaktır hiç kuşkusuz.
Üçüncü senaryo da ise bulaşıcılık hızının yavaş olması kurgulanmış. Bu durumda yine küresel ekonomik büyümelerin yavaşlayacağı varsayılıyor. Bu senaryoya göre 2022’nin ilk çeyreğinde dünya ekonomisi, yüzde 2.5 oranında daralacaktır.
Son senaryoya göre ise hem bulaşıcılık hızı, hem de hastalığı hafif geçirme yani düşük ölüm riski öngörülüyor. Bence sonuçları itibariyle en ilginç senaryo da bu. Bu senaryoya göre dünya ekonomisi, baz senaryoya göre daha fazla büyüyecek ve enflasyon azalan talep ve düzelen tedarik zinciri krizleri nedeniyle azalacak. Bana kalırsa bu senaryoya göre ekonomilerin hızlanacağının varsayılmasının temel nedeni; böylesi bir durumda hem hükümetlerin, hem de merkez bankalarının sıkı para politikalarını rafa kaldırarak gevşek politikalarla ekonomiye destek vermek zorunda kalacaklarının varsayılıyor olması. Bu durumda artan likidite, dünya genelinde risk iştahını artıracağı için borsalarda yükselişler mümkün olacaktır. Altın fiyatlarında ise bu senaryoda çok yükselme beklememek gerek.
Bana göre en azından 3 günlük sürede piyasaya ulaşan haberlere baktığımızda en kötü senaryo geçerli olsa bile aşıların etkin olması söz konusu olumsuz etkileri azaltacaktır diye düşünüyorum. Bu nedenle baz senaryoda çok fazla bir değişme beklemiyorum. Belki fiyatlamaların biraz zamanlaması çok az ötelenebilir. Haliyle her ne olacaksa bunu belirleyen asıl unsur aşıların yeni varyanta karşı ne kadar etkili olacağı ya da olamayacağı olacaktır. Şimdilik bekle ve gör yapmaktan başka çaremiz yok. Bu noktada durum netleşene kadar yatırımcıların temkinli olması ve riskli varlıklardan uzak durması rasyonel bir karar olacaktır diye düşünüyorum.
Doç. Dr. Filiz Eryılmaz
BUÜ İİBF İktisat Bölümü Öğr. Üyesi