Makine imalat sanayi ülkelerin kendi üretim ve ürün teknolojilerine sahip olmaları ve böylece sanayileşmiş ülke vasfına ulaşmaları için belirleyici sanayi konumundadır. Bu nedenle ülkeler makine sanayilerinin geliştirilmesi ve rekabet güçlerinin artırılmasına ayrı bir önem ve öncelik vermektedirler. Gelişmiş ve sanayileşmiş ülkelerin büyük bölümü makine sanayilerinde kendi üretim ve ürün teknolojilerine sahiptirler.

Türk makine sektörünün temel göstergeleri çeşitli başlıklar altında sunulmakta ve değerlendirilmektedir. Türkiye’de makine sektörü ile sanayisinin geneli ve diğer sektörlere ait temel göstergeler Türkiye İstatistik Kurumu ile diğer resmi kurumlar tarafından açıklanmaktadır. Son yıllarda açıklanan veriler giderek çeşitlenmekte ve zenginleşmektedir. Bundan dolayı makine sektörüne ilişkin daha ayrıntılı değerlendirme yapabilme olanakları da her yıl artmaktadır.

Makine Endüstrisi İhracatı

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nden alınan verilere göre; 2024 Temmuz-Eylül ayları arası incelendiğinde Türkiye’de Makine Endüstrisi ihracatı bir önceki ve 2022 yılına göre Eylül ayında dereceli artış gösterdiği, Ağustos ayında düşük oranda bir artış gösterdiği ve Eylül ayında geçmiş iki yılın gerisinde kaldığı gözlemlenmiştir. Sektör ihracatından geçen yıl ve önceki yılda sırasıyla 2,81 ve 2,52 milyar USD civarı gelir elde edilmiştir. 2023 üçüncü üç aylık dilime bakıldığında geçen yıla göre yaklaşık % 1,49’lük bir artışla 2,85 milyar dolarlık ihracat elde edilmiştir.

Bursa’nın Makine Endüstrisi İhracatı

Bursa Makine Endüstrisi ihracat rakamlarında ise, 2023 Temmuz-Eylül ayları arasında gerçekleşen 350 milyon USD seviyesinden 2024 Temmuz-Eylül ayları arasında 304 milyon USD seviyesine %12,9’luk düşüş kaydedilmiştir. Bu rakamlara göre Bursa Makine sektörü 2024 Temmuz-Eylül ayları arasındaki ülkeye olan ihracat katkısı bir önceki yıla göre sırasıyla %12,45’ten %10,69’a gerileyerek %14’lük bir düşüş kaydetmiştir.

Makine Sektörü Kapasite Kullanım Oranları

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndan alınan verilere göre; 2024 Temmuz-Eylül ayları Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (%) 2023 yılı aynı dönemine göre aylık ortalamasına düşüş göstererek %82 civarlarından %75’e gerilemiştir. 2023 yılına komple bakıldığında kapasite kullanım oranları yükseliş eğiliminde olup 2024 yılında düşüş eğilimindedir.

Makine Sektörü İhracatı Yapılan Başlıca Ülkeler

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nden alınan verilere göre; 2024 Ocak-Eylül aylarında en fazla ihracat Rusya’ya yapılmış olup bir önceki seneye göre 13,2’lik bir düşüş gerçekleşmiştir. Geçen senenin ilk üç çeyrek rakamlarına bakıldığında benzer ihracat rakamları ile karşılaşılmaktadır. 2024 yılında sadece %0,5’lik bir düşüş yaşanmıştır. Artış oranlarına bakıldığında sırasıyla Birleşik Arap Emirlikleri, Özbekistan, Birleşik Krallık, Bulgaristan, İran, Cezayir, Suudi Arabistan, Mısır ve İspanya gibi ülkelerde önemli oranda Makine sektörü ihracatında artış olduğu gözlemlenmektedir. Aynı dönemde Rusya, Fransa, İtalya, Almanya, Azerbaycan, Romanya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde bir önceki yıllara göre düşüş gerçekleşmiştir.

MAKİNA SANAYİSİNDE KÜRESEL EĞİLİMLER

Jeopolitik ve Slyası Gelişmeler;

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ile jeopolitik kırılma, ABD ile Çin arasında ayrışma, Tayvan krizi

Küresel Makro Gelişmeler

  • Savaşın ve küresel ayrışmanın etkileri ile daha yüksek enflasyon ortaya çıkmış, sıkı para politikaları uygulamaya alınmıştır.
  • Savaşın, yüksek enflasyonun yarattığı yaşam maliyeti krizi ve sıkı para politikaları ile ekonomiler yavaşlamıştır.
  • Teknoloji, ticaret ve finansman akışları müttefikler arasında toplulaşmaya başlamıştır.
  • Tedarik güvenliği ve yakından tedarik eğilimleri yerini "friendshoring" müttefikler arası eğilimi alınıştır.
  • Makine parklarında yenileme ve modernizasyon yatırımları

Üretim Teknolojileri ve Süreçlerinde Gelişmeler

  • Yeşil dönüşüm yatırımları yüksek büyüme hızını korumaktadır. Savaşın yol açtığı enerji krizi ile yenilenebilir enerji yatırımlarında büyüme hızlanmıştır.
  • Otonom ve akıllı makine sistemlerine yatırım artmaktadır.
  • Elektrikli araçlar, piller ve bataryalar, yarı iletkenler vb. teknoloji alanlarında büyük ölçekli yüksek yatırımlar başlamıştır.

Makine Teknolojileri Gelişmeleri

  • Tüm Ülkelerde makine üretimlerinde teknoloji odağı önem kazanmaktadır.
  • Makine sanayisinde etkinliği ve enerji verimliliğini artıran, döngüsel sistemler ile uyumlu, akıllı, dijital tabanlı ve yeşil makine teknolojilerinde rekabet artmaktadır.
  • Küçük, akıllı ve hassas makineler öne çıkmaktadır.
  • Yan sanayisinde yazılım, mekatronik, teknolojisi, nano teknoloji ve elektronik alanında gelişmelere nano teknoloji ve elektronik alanında gelişmelere ihtiyaç artmaktadır.
  • Müttefikler arası tedarik öne çıkmaktadır. İhracat yasakları artmaktadır.

Alıcı Talepleri ve Hizmetlerinde Gelişmeler

  • Tedarik güvenliği amaçlı özel makine talepleri artmaktadır. Erişimi zorlaşmaktadır.
  • Makine talebi yerini dijital temelli makine sistemlerinin tedarikine komple hizmet alımına bırakmaktadır
  • Yeşil finansman öne çıkmaktadır.
  • Rekabette sürdürülebilirlik uyumunun belirleyiciliği artmaktadır.
  • Mevcut makine parklarında yüksek yenileme talebi yaşanmaktadır.

Makine ve Teçhizat Talebinde ve Yatırımlarında Yeni Olgular

Makine imalatı, sadece endüstriyel üretime yönelik faaliyet gösteren firmaların ilgi göstermesi gereken teknik bir konu olmayıp dünyanın ne yöne gittiğini anlamak; ekonomik, çevresel ve dijital alanlarda yaşanan dönüşümü yakından İzlemek için çok elverişli bir alan olmaktadır.60 milyar dolar hacme ulaşan ve hızla büyüyen ülkemiz makine pazarının ekonomimize olan faydasını daha yukarılara çıkarmak için odaklanmamız gereken alanlar bulunmaktadır.

Dünya ekonomisi ve ticaretindeki gelişmelerden bağımsız olarak makine ve teçhizat yatırımlarında büyümeyi destekleyen unsurlar aşağıda yer almaktadır:

  1. Tedarik Güvenliği Amaçlı Yeni Kapasite Yatırımları
  2. Yakından Tedarik Eğilimi İle Kapasite Yatırımları
  3. Sürdürebilirlik Uyumlu Yeşil Yatırımlar
  4. Sanayi 4.0 Uyumu; Dijital-Akıllı-Otomasyon Sistemler
  5. Savunma Sanayi Yatırımları
  6. Kritik Ürün ve Girdilerin Üretimi Yatırımlan
  7. Dijitalleşme Odaklı Yatırımlar
  8. Elektronik Ticaret Odaklı Yatırımlar
  9. Ürün Teknolojisi Yenileme Amaçlı Yatırımlar (Malzeme-Teknoloji)

Dokuz unsurun ilki tedarik güvenliği amaçlı olarak ülkelerin birçok sektörde üretimi kendi içlerine taşımaları ve bu amaçla yapılan kapasite yatırımlarıdır. İkinci olarak yakından tedarik eğilimi ile yine yeni kapasite yatırımları yapılmaktadır.