Yaşamın devamlılığı için vazgeçilmez unsurlardan biri olan gıdanın güvenli temini ve sürdürülebilir tedariği sektörü tüm dünyada kritik öneme taşımaktadır. Dünya nüfusunun beslenme ihtiyacını karşılayan gıda sektörü, aynı zamanda önemli bir istihdam kaynağı ve ekonomik büyümenin itici gücüdür.
Gıda sektörünün küresel büyüklüğü 2022 yılında yaklaşık 8 trilyon dolar olarak tahmin edilmektedir. Bu değerin, 2023 yılı sonunda 8,2 trilyon dolara ulaşacağı öngörülmektedir. Gıda sektörü, aynı zamanda önemli bir istihdam kaynağıdır. Dünya genelinde yaklaşık 1,5 milyar kişinin gıda sektöründe çalıştığı tahmin edilmektedir. Küresel nüfusun 2050 yılına kadar 9,7 milyara ulaşması beklenmektedir. Bu artış, gıda talebini de artıracaktır. Gıda sektörünün, bu talebi karşılamak için üretim kapasitesini artırması gerekecektir.
Gıda sektörü, dünyanın en büyük endüstrisi olmakla beraber, Türkiye açısından da toplumun refahı ve sürdürülebilir ekonomik büyüme için hayati önem ve büyüklüktedir. Bu nedenle, gıda ve gıdanın doğrudan bağlantılı olduğu tarım sektörü, dünya ekonomisindeki değişim ve gelişmelere, tüketici alışkanlıklarına ve talebi etkileyen diğer unsurlara göre şekillendirilmeli ve geliştirilmelidir.
Türkiye’de gıda endüstrisi, kendi kendine yetebilen ve net dış ticaret fazlası veren bir konumdadır. Sektördeki üretim ve ihracat temel olarak taze, dondurulmuş ve sanayide hammadde olarak işlenip ambalajlı ürünlere dönüştürülmüş gıdalardan oluşmaktadır. Gerek taze veya dondurulmuş, gerekse işlenmiş gıda kategorilerinde gıdanın uluslararası standartlardaki niteliğini geliştirmek ve ihracatı artırmak, sağlıklı rekabetçiliğin teşvik edilmesiyle doğrudan ilgilidir. Bu bağlamda gıda sektörü, Türkiye’de bölgesel ve ulusal kalkınmanın anahtar kollarından biridir.
Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, 2023 Ocak-Haziran döneminde, Türkiye’de gıda sektörü ihracatı, istikrarlı bir seyir izlemiştir. ‘Bitkisel Ürünler’ grubunun ürün kalemlerini; Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri, Yaş Meyve ve Sebze, Meyve Sebze Mamulleri, Kuru Meyve ve Mamulleri, Fındık ve Mamulleri, Zeytin ve Zeytinyağı ürünleri oluştururken; Hayvansal Ürünler grubunda, Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller bulunmaktadır. 2023’ün ilk 6 aylık dönemindeki gıda sektörü toplam ihracat payının 10 milyar 408 milyon dolarlık kısmını gıda sektörünün bitkisel ürünler grubu, 1 milyar 695 milyon dolarlık kısmını ise hayvansal ürünler grubu oluşturmuştur. Böylece 2023’ün ilk yarısında gerçekleşen toplam gıda ihracatı 12 milyar 103 milyon dolar düzeyinde olmuştur. Sektörün ihracat lideri 5,5 milyar dolarlık pay ile Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri grubudur.
Bursa’da Gıda Sektörü İhracatı
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nden alınan verilere göre, Bursa’nın 7 alt sektöre ayrılan gıda sektöründeki toplam ihracatı, 2022’nin ilk yarısında 272 milyon dolar seviyesindeyken, 2022’nin ikinci yarısında 125 milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Ancak şehrin toplam gıda ihracatı oranı 2023’ün ilk 6 ayında tekrar yükselmiş ve Ocak- Haziran 2023 arasında 254 milyon dolarlık ihracat tutarı kaydedilmiştir.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Gıda sektöründe sürdürülebilirlik, gıda üretiminin çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan sürdürülebilir olmasını ifade eder. Sürdürülebilir gıda üretimi, doğal kaynakların korunmasını, gıda güvenliğinin sağlanmasını ve gıda erişilebilirliğinin artırılmasını amaçlamaktadır.
Gıda sektörünün sürdürülebilirliği, küresel ölçekte önemli bir sorundur. Dünya nüfusunun artması ve iklim değişikliğinin etkisiyle gıda talebi artmaktadır. Bu durum, gıda üretiminin çevreye daha fazla zarar vermesine neden olmaktadır.
BM Gıda ve Tarım Örgütü'ne göre, küresel gıda endüstrisi, diğer belirli endüstriler kadar sera gazı emisyonundan sorumlu olmayabilir, ancak gıda endüstrisi her yıl yaklaşık 3,3 milyar ton CO2 salıyor. Dikkat edilmesi gereken bir gıda sürdürülebilirliği alt kümesi ise gıda israfıdır. BM’ye göre küresel ölçekte yaklaşık 1,6 milyar ton “birincil ürün eşdeğeri” gıda israf edilirken, dünyadaki tarım arazilerinin yüzde 28'i kaybolan veya israf edilen gıda üretiyor.
Değişen alışkanlıklar: Bitki bazlı gıdaların yükselişi
Bitki bazlı ürünler, dünya çapında süpermarket raflarını ve dondurucuları ele geçirerek giderek daha popüler hale geliyor. Yalnızca ABD'de bitki bazlı et pazarının değeri 900 milyon ABD Doları’nın üzerinde. ABD'deki hanelerin %14'ü bitki bazlı et satın almaktadır. (Good Food Institute). Bu ikameler bir zamanlar veganların alanıydı. Ancak vejetaryenler, yarı vejeteryenler ve hem et hem otla beslenenler artık potansiyel müşterilerin büyük bir bölümünü oluşturarak, pazarda büyümeyi sağlıyor. İnsanlar bu seçeneklerin daha sağlıklı olduğunu düşünüyor
Değişen alışkanlıklar: Sağlıklı beslenme, sağlıklı vücut
Tüketici davranışındaki değişiklikler, insanların bağışıklık sistemleri ve yeme alışkanlıklarının onu nasıl etkileyebileceği hakkında giderek daha fazla düşündüklerini gösteriyor. Küresel tüketicilerin %57'si artık Covid-19'un (AMD) bir sonucu olarak bağışıklıkları konusunda daha fazla endişe duyduklarını söylüyor. Bu, probiyotikler, prebiyotikler ve postbiyotikler içeren ürünler için bir pazar artışına yol açmaktadır.
AMD, insanların tek endişesinin bağışıklık sistemi olmadığını da vurguluyor. Kardiyovasküler hastalık, kilo yönetimi, kişisel beslenme ve akıl sağlığı ile ilgili endişelerin tümü, ürün büyümesi üzerinde zincirleme etkisi olan davranış değişikliklerine yol açıyor.
Değişen alışkanlıklar: Kalıcı yiyecek satın almak
Covid-19, tüketici alışkanlıklarını oldukça büyük ölçüde değiştirdi. Deloitte'a göre, tüketicilerin %28'i satın almayı düşündükleri taze ürün stokunun bitmesiyle karşı karşıya kaldıklarında dondurulmuş veya işlenmiş bir alternatife geçecek. Daha önce haftada birkaç kez taze gıda alışverişi yapan müşteriler yarı yarıya düştü. Tüketicilerin %40'ı salgın öncesine göre daha az alışveriş yapıyor.
Gıda üretim yazılımına daha fazla yatırım
Tüketici davranışlarındaki değişiklikler ve tedarik zinciri kısıtlamaları nedeniyle maliyetler daha önce de yeterince yüksekti. Birçok gıda üreticisinin bu maliyetleri azaltmaya veya en azından yönetmeye yardımcı olmasının bir yolu, gelişmiş gıda üretim yazılımıdır. Bu nitelikteki araçlar, deponuza girerken ve çıkarken envanterinizin görünürlüğünü ve kontrolünü kazanmakla ilgilidir. Örneğin, gıda envanter yönetimi yazılımı, satın almadan satışa kadar işletmenizden geçen her öğeyi doğru bir şekilde takip etmek için tasarlanmıştır. Stokun yaşını, bulunduğu yeri, özel tarifleri, ürünlerin nasıl satıldığını - işin herhangi bir yönünü izleyebilir. Bu şeffaflık daha iyi iş zekasına yol açar ve bu da bilinçli, kanıta dayalı iş kararları vermenize yardımcı olabilir.
İş zekası, modern çağda başarı için kritik öneme sahiptir. Görünürlük ve gerçek zamanlı izleme, bir kuruluşun maliyetlerini doğru bir şekilde kontrol etmesine yardımcı olur ve ortaya çıkan trendlere göre ayarlamalar yapması için nefes alma odası sağlar.
Dondurulmuş Gıda Tüketiminin Artması
Tarihsel olarak, dondurulmuş, ucuz ve kalitesiz olduğu algısına sahipti ve bu, değiştirilmesi zor bir damga olarak görülmekteydi. "Markalar, tüketicilere dondurulmuş ürünlerin kalitesini ve besin değerini daha iyi anlamalarını sağlayarak bu algıyı değiştirmeye önem veriyorlar.
Son yıllarda tüketici tutumlarında olumlu bir değişiklik görüldü. Daha genç yaş gruplarının donmuş gıda konusunda daha az olumsuz görüşe sahip olduğunu ve perakendecilere dondurulmuş gıda reyonlarında daha genç tatları hedeflemek için iyi bir neden olarak gözüküyor.