Başkent: Budapeşte
GSYİH: 237.070.000 $
Kişi Başı GSYİH: 24.809 $
Büyüme Oranı: % 1,4
Nüfus: 9.556.000
Yüzölçümü: 93.030 km²
Macaristan’ın yüzölçümü 93 030 km2 dir. Nüfus yoğunluğu km2 ye 108,3 kişi ile Fransa ve Polonya ile aynıdır. Genellikle düz bir satıha sahip olan ülke Tuna ve Tizsa nehirleri ile üç eşit parçaya bölünmektedir.
Doğal Kaynaklar
Macaristan hammadde ve enerji kaynakları bakımından fakirdir. Madenlerinin en önemlisi Vertes Dağlarından çıkarılan boksittir. Boksit üretiminde Avrupa’da ikincidir. Maden kömürü Pécs yakınlarında, linyit Dorag’da ve Tatabanya’da, Tuna ötesinde ve Slovakya sınırında çıkarılmaktadır. Romanya sınırında önemli ölçüde tabii gaz, Balaton Gölünün batısında petrol çıkarılmaktadır. Nispeten az miktarda manganez ve uranyum yatakları da vardır. Macaristan sıcak su kaynakları bakımından oldukça zengin olup, bunlardan bir kısmı tıbbi değer taşımaktadır. Özellikle Budapeşte ve Budin, dünyanın en güzel kaplıcalarına sahiptir. Böyle 100’ü aşkın sıcak su kaynağı Budin içinde ve civarında mevcuttur. Tuna ötesi topraklarının ve dağlarının bitki örtüsü yaprakları dökülen ormanlardan (meşe, kayın, ıhlamur, kestane) meydana gelmiştir. Fakat bunlar bozkır şartlarının hüküm sürdüğü Büyük Ova yakınlarındaki arazide aniden kaybolur. Önceleri Macaristan’da başka yerde bulunmayan bazı balıklar, büyük av hayvanları ve çok sayıda göçmen kuşlar bulunuyordu. Günümüzde bunların çoğunun nesli tükenmektedir. Fakat hala bazı enteresan kuşlara (mesela siyah leylek) ve memeli hayvanlara (vaşak, kurt gibi) dağlarda ve Büyük Ovanın uzak köşelerinde rastlanmaktadır.
Temel Ekonomik Göstergeler
2004 yılında AB’ye tam üye olan Macaristan, geçtiğimiz dönemde yabancı yatırımcıların ilgi odağı olmuş, doğrudan sermaye yatırımları ve likidite girişleri ile bölge ülkelerine göre daha hızlı bir ekonomik başarım yakalamıştır. Ekonomisi ve demokrasiye geçilmesi bağlamında ilerleme sağlanmış olsa da sürecin henüz tamamlanmadığı görülmektedir. Bu bağlamda özellikle, eğitim, sağlık, ulaşım, belediye hizmetleri gibi alanlara önemli miktarda devlet kaynağının aktarılması ve özellikle, bu kaynakların etkinlikten uzak kullanımı, ekonomi üzerinde önemli yük oluşturmuştur. Macaristan ihracata yönelik bir ekonomidir ve Avrupa tedarik zincirleriyle oldukça entegredir. Orta Doğu Avrupa'da doğrudan yabancı yatırımın önde gelen destinasyonlarından biridir ve araç, elektronik ve makine üretiminde uzmanlaşmıştır.
Macaristan ekonomisinin nasıl bir seyir izleyeceği, büyük ölçüde bağımlı olduğu AB ekonomilerinin göstereceği performansla ve iç talepteki artışın büyüklüğü ile yakından ilgilidir. İhracata yönelik üretim yapan imalat sektörünün göstereceği performansın bu hususta belirleyici olacağı düşünülmektedir. Güçlü bir ekonomik toparlanmanın ardından, yüksek faiz oranları ve hala yüksek olan enflasyon iç talebi olumsuz etkilediğinden ve enerji krizi 2023 boyunca Macaristan'ın ana AB ihracat pazarlarını etkilemeye devam ettiğinden, reel GSYİH büyümesi 2023'te keskin bir şekilde yavaşlamış ve Macaristan ekonomisi 2024'ün dördüncü çeyreğinde resesyondan çıkmıştır. 2025'te dış sektörün büyüme üzerinde önemli bir net engel haline gelmesiyle toparlanmanın yavaş bir şekilde olacağı beklenmektedir. Hanehalkı harcamalarındaki güçlü artışların devam etmesi 2025-30 döneminde büyümeyi yönlendirecek, ancak mali konsolidasyon ve AB fonları kısıtlamaları ve artan ABD tarifeleri ana risk olmaya devam ediyor olacaktır. Macaristan'ın ana ticaret ortağı olan Almanya'daki büyümenin yavaş olması, özellikle ülkenin Batı Avrupa tedarik zincirleriyle yüksek oranda entegre olan otomotiv, elektronik ve makine sektörleri üzerinde büyük bir etkisi olacaktır.
Dış Ticaret
Serbest piyasa ekonomisine geçiş ile birlikte Macaristan dış ticaretinde uygulanan liberal politikalar ülkenin dış ticaret hacminde de etkisini göstermiş ve yıllar itibariyle ülkenin ticaret hacminde hızlı gelişmeler kaydedilmiştir. Macaristan dış ticaretinin büyük kısmını ülkede üretim yapan çok uluslu şirketler tarafından gerçekleştirmekte, bu da ülkenin dış ticaret hacminin uluslararası ekonomik ortamda yaşanan değişikliklerden çok daha çabuk etkilenmesine yol açmaktadır. Ekonomik geçiş döneminde dış ticaretin kompozisyonu da dönüşüme uğramıştır. Elektronik ve telekomünikasyon araçları, otomobil parçaları ve makineler önemli ihraç ürünleri haline gelmiştir. İthal edilen işlenmiş ürünlerin re-export edilmesi bu kalemlerin ihracattaki payının artmasında önemli rol oynamıştır. Gıda ürünleri önemli bir ihraç kalemi olmasına rağmen bu ürünlerin toplam ihracat içindeki payı düşüktür. Macaristan’ın hem ihracat hem de ithalatında makine ve taşıt araçlarını ilk sırada yer almaktadır. Bu ürün grubunda Macaristan net ihracatçıdır. Bu yapının oluşmasında çok uluslu şirketlerin Macaristan’da gerçekleştirmiş olduğu yatırımların ve bu yatırımlarla oluşturulan üretim kapasitesinin çok önemli bir payı bulunmaktadır.
2024 yılında ülkenin ihracatı 168 milyar dolar olmuştur. İhracat yaptığı başlıca ülkeler Almanya, Romanya, Polonya, İtalya ve Slovakya’dır. Ülkenin ihracatında Türkiye %1,8 pay ile 17. sıradadır.
Aynı yıl Macaristan’ın ihracatında başlıca ürün grupları: Elektrikli makina ve cihazlar; motorlu kara taşıtları; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; eczacılık ürünleri; plastikler ve mamulleri; mineral yakıtlar, yağlar; optik, fotoğraf, ölçü, tıbbi alet ve cihazlar; kauçuk ve kauçuktan eşya; hububat ile demir veya çelikten eşya olmuştur.
2024 yılında ülkenin ithalatı ise 152 milyar dolar olmuştur. Ülkenin ithalat yaptığı başlıca ülkeler Almanya, Çin, Polonya, Avusturya ve Slovakya’dır. Ülkenin ithalatında Türkiye %1,1 pay ile 19. sıradadır.
Aynı yıl Macaristan’ın ithalatında başlıca ürün grupları ise: Elektrikli makina ve cihazlar; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; motorlu kara taşıtları; mineral yakıtlar, yağlar; eczacılık ürünleri; plastikler ve mamulleri; muhtelif kimyasal maddeler; demir veya çelikten eşya; optik, fotoğraf, ölçü, tıbbi alet ve cihazlar ile demir ve çelik olmuştur.
Sektörlerin Analizi
Macaristan’ın %80'inden fazlası kaliteli toprağa sahiptir. Ekilebilir arazilerin toplam yüz ölçümüne oranı %44-%47 bandında olan Macaristan, dünya genelinde üst sıralarda yer almaktadır. Macaristan’ın toplam ekilebilir arazisi 2024 yılı itibarıyla yaklaşık 4,1 milyon hektardır. Başlıca ekilen ürünler arasında buğday, mısır ve yağlı tohumlar-çoğunlukla ayçiçeği ve kolza tohumu bulunmaktadır. Ülke aynı zamanda tohum ve bahçe bitkileri üretiminde de köklü bir geleneğe sahiptir.
AB ülkeleri arasında sebze-meyve yetiştiriciliğinde de öne çıkan Macaristan’da, toplam sebze üretimi 2021 yılında 1,2 milyon ton, 2022 yılında 1 milyon 50 bin ton, 2023 yılında ise 1,3 milyon ton olmuştur. Macaristan’da meyve üretimi 2021 yılında 1,1 milyon ton iken 2022’de %15 düşüşle 942 bin ton olmuştur. 2023 yılında ise %12’lik bir artışla 1 milyon tona ulaşmıştır. Genel olarak meyve üretiminde elma ve üzüm öne planda yer almaktadır.
Tarım sektörünün çıktı üretim değeri 2021’de 9,5 milyar avro, 2022’de %9’luk bir artışla 10,4 milyar avro düzeyinde gerçekleşmiştir. Söz konusu üretim değeri 2023 yılında ise 11,5 milyar avroya yükselmiş, ancak 2024 yılında hem üretimin forint cinsinden değerinin %6 düşmesi hem de kur artışı nedeniyle üretim değeri 10,5 milyar avroya gerilemiştir. Forint bazında çıktının azalmasında ise etkili olan faktörler tarımsal üretimde hacmin daralması ve fiyat seviyesinde azalışlar olmuştur. Tarımın performansı, öncelikle yağış eksikliği ve yaz kuraklığı gibi bitkisel üretimi gerileten faktörler nedeniyle düşüş gösterirken, hayvancılık sektöründe üretim hacmi %4,9 genişlemiştir. Ancak %6,1 oranında azalan üretici fiyatlarının etkisi ile hayvancılık sektörünün forint cinsinden üretim değeri azalmıştır.
2023 yılına bakıldığında gıda endüstrisi 10,1 milyar avro ihracat ile 2,4 milyar avro dış ticaret fazlası elde etmiştir. Endüstrinin satış gelirine bakıldığında yaklaşık 16,8 milyar avroya ulaştığı görülmektedir. 2024 yılında ithalat 7,6 milyar avro düzeyinde gerçekleşmiş, ihracat %3 oranında artarak 10,4 milyar avro olmuştur.
Macaristan’ın gayri safi milli hasılasının üçte birini sanayi sektörü oluşturmakta olup imalat sektörünün geliştirilmesi ve desteklenmesi Macar Hükümetinin stratejik politikalarından biridir. Son yıllarda Macaristan yüzlerce yeni sanayi yatırımına ev sahipliği yapmıştır. 2017 yılından günümüze sanayi yatırımları artmaktadır.
Macaristan arz piyasasına, işgücü piyasasına, üniversitelere ve lojistik imkânlara ulaşma açısından Orta Avrupa'da önde gelen 3 ülke arasında yer almaktadır. Gerek imalat sektöründe öne çıkan otomotiv, elektronik, ilaç ve tıbbi teknoloji sektörleri, gerekse bilgi ve iletişim teknolojileri, enerji, lojistik, gıda ve turizm sektörleri yatırımcılar için önem arz eden sektörlerdir. Macaristan’da işsizlik oranı, 15-74 yaş aralığında 2025 yılı Mart ayı itibarıyla %4,3 düzeyindedir. Sanayinin katma değer içinde payı 2015 yılında %26,2 ile zirveye çıkmıştır. 2023 yılında ise sanayinin payı artmaya devam etmiş ve %22,8 düzeyine gelmiştir. Öte yandan, imalat sanayiinin üretim tarafından hesaplanan GSYİH’den (sabit fiyatlar, baz yıl 2021) aldığı pay %15,2 olup bu pay 2019 yılından itibaren azalma eğilimindedir.
Macaristan ekonomisinde son yıllarda otomotiv endüstrisi büyük kazanımlar elde etmiş ve sektör Macar ekonomisinin ana itici güçlerinden biri haline gelmiştir. Macaristan, Avrupa Birliği ve Schengen bölgesinin bir üyesi olarak stratejik konumu ile bölgesel bir dağıtım merkezi olmaktadır. Almanya'nın yanı sıra Avrupa'daki 3 premium otomobil üreticisinin (Audi, BMW, Mercedes) üretim birimlerine ev sahipliği yapan tek ülkedir. 700 civarında otomotiv şirketi ile 2021 yılında 26,1 milyar avro üretim değeri ile ülke GSYİH’sının %17’sini ve imalat sanayisinin de %24’ünü oluşturan otomotiv sektörü, 2022 yılında 31,3 milyar avro üretim değeri sağlayarak GSYİH’nın %19’unu oluşturmuştur. 2023 yılında bu değer 35,8 milyar avro olmuş ülke hasılası içindeki payı %18 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2024 yılında söz konusu üretim değeri ve GSYİH içindeki payda gerileme yaşanmış, üretim değeri 33,1 milyar avro, payı %16 olmuştur. İmalat sanayi içindeki payı ise %26 oranındadır.
Elektrik-elektronik endüstrisi, sanayi içinde gücünü artırarak Macaristan’ın toplam imalat sanayi üretimi içinde yatırım payını 2022’de %34’e çıkarmıştır. Sektör Macaristan’da 2022’de yaklaşık 4,4 milyar avro değerinde yatırım çekmiş ve böylece yurtdışı doğrudan stok yatırım değeri yaklaşık 10 milyar avro olmuştur. 2023’de gelen net doğrudan yatırımlardan %36’lık bir pay almıştır. Üretim değeri ise 2021 yılında 21,1 milyar avrodan 2022 yılında 26,7 milyara yükselmiştir. 2023 yılında söz konusu değer artmış ve 28,8 milyar avro olmuştur. 2024 yılında ise %11 oranında bir düşüşle 25,6 milyar avro seviyesine inmiştir. Resmi istatistiklere göre, 2022’de üretimin yaklaşık %76’sı, 2023’te ise %74’ü ihraç edilirken, ülkenin toplam ihracatından aldığı pay %14’dür.
İlaç endüstrisi, Macaristan ekonomisi için önemli bir yere sahiptir. Macaristan, ilaç sanayinde Orta ve Doğu Avrupa'da önemli bir konuma sahip olup sağlık bilimleri şirketleri için elverişli bir yatırım ortamı sunmaya çalışmaktadır. En büyük 10 küresel ilaç ve biyoteknoloji şirketlerinin 8’inin Macaristan’da üretim ve Ar-Ge faaliyetleri bulunmaktadır. Yaşam bilimleri alanında kümelenme Budapeşte, Debrecen, Szeged ve Pécs şehirlerinde yoğunlaşmıştır.
Bilgi ve iletişim teknolojisi (BİT) sektöründe daha önce 40.000 olan faaliyet gösteren şirket sayısı artmış ve 70.000’e çıkmıştır. Bu kapsamda istihdam artışı da yaşanmış ve 252.000 kişiye istihdam sağlanmıştır. Macaristan'daki BİT pazarı telekomünikasyon, BT hizmetleri, dış kaynak kullanımı hizmetleri ve yazılım ve donanım ürünlerinden oluşmaktadır. Sektörde yazılım geliştirme, siber güvenlik, cloud teknolojisi, iş zekâsı (BI), yapay zekâ (AI), veri bilimi, AR/VR teknolojileri öne çıkmaktadır. BİT sektöründe Macaristan’da 1.000’den fazla start-up bulunmakta olup, 2022 ve 2023 yıllarında sırasıyla toplam Ar-Ge harcamalarının %7’si ve %6’sı BİT sektöründedir. 2023 yılında GSYİH (2015 temel yıl) içinde payı bir miktar artışla, %7 seviyesine gelmiştir. 2024 yılında ise bu oran %6,5 olmuştur.
Macaristan'ın gelişmiş lojistik altyapısı sayesinde şirketler, hizmet kalitelerini önemli ölçüde artırabilecek şekilde yüksek verimlilik ve katma değerden yararlanabilmektedirler. Macaristan, tüm Avrupa'daki en yüksek karayolu yoğunluğuna sahip 4. ülkedir. Budapeşte'den 6 farklı Avrupa başkentine, arabayla birkaç saat içinde ulaşılabilmektedir.
Macaristan’ın enerji tüketimi fosil yakıtlara dayanmakta olup birincil enerji tüketiminin yapısına bakıldığında, 2023 yılında doğalgazın %28,9, petrol ve petrol ürünlerinin %32,1, kömür ve kömür ürünlerinin %3,7 pay aldığı görülmektedir. Böylece fosil yakıtların enerji tüketiminden aldığı pay yaklaşık %65 seviyesindedir. Nükleer enerji %17, yanıcı yenilenebilir kaynaklar ve atıkların %10,8 aldıkları payla diğer öne çıkan kaynaklardır. Su ve rüzgâr kaynaklarının payı sırasıyla %0,1 ve %0,2 ile oldukça düşük kalmaktadır. Birincil enerjide toplam tüketim ise 2021 sonrasında düşüş eğilimine girmiş ve 2023 yılında 24,3 TEP (1.1017 petajoule) düzeyinde gerçekleşmiştir. Öte yandan Macaristan, 2050'ye kadar net sıfır emisyon hedefini bağlayıcı bir zorunluluk haline getiren yasayı kabul etmiştir. Bu durum, ülkenin enerji ve iklim politikalarında daha geniş bir değişikliğe gideceğinin göstergesi olarak görülmektedir. Net sıfır hedefleri doğrultusunda Macaristan, yeni nükleer ve yenilenebilir enerji kaynaklarının önemli bir rol oynayacağı 2030 yılına kadar %90 oranında düşük karbonlu bir elektrik karışımı hedeflemektedir.
2050 hedefine ulaşmak yolunda Macaristan’da yenilenebilir ve nükleer enerji kaynaklı elektrik üretimi, temel itici güç olarak tanımlanmaktadır. Bunun yanı sıra son kullanım sektörlerinin elektrifikasyonu da önemli görülmektedir. Macaristan, yeni bir nükleer enerji santralinin inşası da dahil olmak üzere elektrik sektöründe önemli yatırımlar öngörmektedir. Yenilenebilir enerji üretimi muazzam bir şekilde artmış olsa da, sektörün büyümesi son zamanlarda yeterli sayıda şebeke bağlantı noktasının olmaması nedeniyle yavaşlamıştır. Öte yandan rüzgâr enerjisi gelişimini kısıtlayan önlemlerin sektöre zarar vermesi muhtemeldir.
Türkiye- Macaristan Dış Ticareti
1997 yılında imzalanan STA ve 2004 yılında iki ülke arasında tesis edilen Gümrük Birliği, iki ülke ticaret hacmine olumlu katkı sağlamıştır. Ülkemiz ile Macaristan arasında ikili ticaret hacmi hızla artarken, diğer yandan da ilk başlarda dengeli bir seyir izleyen ticaretin, özellikle 2004 yılından sonra, ülkemiz aleyhine her sene açık verir hale gelmiştir. Genel olarak bakıldığında, Macaristan’a yönelik ihracatımızın %98’ini sanayi ürünleri, %2’sini ise tarım ürünleri oluşturmaktadır. İhracatımızda olduğu gibi, Macaristan’dan yapılan ithalatta da sanayi ürünlerinin payı yüksektir.
2024 yılında Türkiye’nin Macaristan’a ihracatı yaklaşık 1,8 Milyar Dolar olmuştur.
Aynı yıl Türkiye’nin Macaristan’a ihracatında başlıca ürün grupları: Eczacılık ürünleri; elektrikli makina ve cihazlar; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; motorlu kara taşıtları; demir veya çelikten eşya; mineral yakıtlar, yağlar; alüminyum ve alüminyumdan eşya; plastikler ve mamulleri; kauçuk ve kauçuktan eşya ile bakır ve bakırdan eşya olarak kaydedilmiştir.
2024 yılında Türkiye’nin Macaristan’dan ithalatı 2,6 Milyar Dolar olmuştur.
Aynı yıl Türkiye’nin Macaristan’dan ithalatında başlıca ürün grupları ise: Elektrikli makina ve cihazlar; motorlu kara taşıtları; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; plastikler ve mamulleri; organik kimyasallar; optik, fotoğraf, ölçü, tıbbi alet ve cihazlar; kauçuk ve kauçuktan eşya; canlı hayvanlar; oyuncaklar, spor malzemeleri ile gıda sanayii kalıntıları, hayvan yemleri olmuştur.
İş Kültürü
Genellikle kültürlerine bağlı bir ülke olan Macaristan’da geleneksel tutum iş kültürüne de yansımış durumdadır. Macar iş insanları için yüz yüze görüşmek esastır. İş görüşmelerindeki hususları yazılı notlarla kayıt altına almayı tercih ederler. Görüşmelerde göz kontağını önemserler. Genellikle el sıkışmayı tercih ederler. İş toplantılarına katılırken, Macarlar normalde geleneksel giyimi tercih etmektedirler. Düzenlilik ve temizlik esastır. Her türlü resmi giyim makul görülmektedir. Kış mevsiminde koyu renkler, yaz aylarında daha açık renkler tercih edilmektedir. Çalışma saatlerinden sonra çoğu Macar iş insanı genellikle daha az resmi olarak giyinmektedir. Bununla birlikte, küçük ve orta ölçekli işletmelerde, resmi kıyafet kuralları genellikle yoktur. Gündelik iş kıyafetleri yaygındır. Macaristan'da, özellikle yabancılarla yapılan toplantılarda dakiklik çok önemlidir. Mümkünse, planlanan toplantıdan yaklaşık 10 dakika önce hazır bulunulması tavsiye edilmektedir. Bununla birlikte, özellikle Budapeşte’de trafik yoğunluğundan dolayı bir gecikme (5-10 dk.) makul görülebilmektedir. Macarca Macaristan’ın resmi dilidir ve Macarlar için çok değerlidir. Bununla birlikte iş dili İngilizcedir ve çok farklı seviyelerde İngilizce yeteneğine sahip iş insanları mevcuttur. Görüşmelerde bazı Macarca temel ifadelerin kullanılması olumlu bir etki oluşturabilmektedir. (Jo napot kivanok: İyi günler dilerim, Köszönöm szepen: Çok teşekkür ederim. vb.) Macarlar genellikle çekingen olmamakla birlikte ilk görüşmelerde böyle bir izlenim vermektedirler. İş görüşmesi bir iş ortaklığına dönüşürse firma yetkililerini evlerine yemeğe davet edebilirler.