Avrupa'nın Endüstri Lokomotifi: Almanya

Almanya, 357 bin km²'lik yüzölçümü ve 83 milyona yaklaşan nüfusuyla, Avrupa'nın en büyük ülkelerinden biridir. Ülke, nüfus bakımından Avrupa Ülkeleri arasında Rusya Federasyonu'ndan sonra ikinci sırada, AB Ülkeleri arasında ise ilk sıradadır. Almanya 16 eyaletten oluşan federal bir cumhuriyettir. Ülke, AB içindeki liderlik konumu, güçlü ekonomik, sınai, ticari ve teknolojik yapısıyla dünya ekonomisi ve siyasetinde kilit aktörlerden biridir.

Doğal Kaynaklar

Almanya geniş çayırlara ve ormanlara, verimli ovalara sahiptir. Tarımsal araziler yaklaşık 17 milyon hektar, ülkenin ormanlık arazisi ise 11 milyon hektardır. Tarımsal arazilerin 12,1 milyon hektarlık bölümünü ekilebilir araziler ve sürekli bitkiler 4,7 milyon hektarlık bölümünü de sürekli çayır ve otlaklar oluşturmaktadır.

Ülkenin iki büyük akarsuyu, güneyden kuzeye akan Ren Nehri ve Çek Cumhuriyeti’nden gelip Hamburg Limanı yakınlarında denize ulaşan Elbe, hem Almanya hem de diğer Avrupa ülkeleri için geleneksel suyolları olarak büyük bir öneme sahiptirler. Ayrıca Ren Nehri’ni, kollarından biri olan Main Nehri vasıtasıyla, Almanya’da doğup Avusturya üzerinden Karadeniz’e dökülen Tuna Nehri’yle birleştiren bir kanal inşa edilmiştir.

Tarım, ormancılık ve balıkçılık, GSYİH’nin % 1’ini oluşturmasına rağmen, sektör ülkenin sosyal dokusu bakımından belirgin bir öneme sahiptir. Almanya’nın gıda bakımından kendine yeterlilik oranı %70’ler düzeyindedir.

Almanya’nın gerek petrol gerekse maden cevheri bakımından kaynakları sınırlı olup, bu açıdan büyük ölçüde dışa bağımlıdır. Bununla birlikte, yurtiçi tüketiminin dörtte birini karşılayabilecek düzeyde doğalgaz kaynaklarına, ayrıca geniş taş kömürü, linyit kömürü ve tuz kaynaklarına sahiptir.

Almanya yenilenebilir enerjiler alanında AB ülkeleri arasında ilk sırada yer almaktadır. Ülkenin, dünyanın gelişmiş ekonomileri arasında ilk büyük yenilenebilir enerji ekonomisi olduğu ifade edilmektedir.

Temel Ekonomik Göstergeler

Yüksek alım gücüyle ülkemiz ihracat ve ithalatında en büyük ortak olma özelliği taşıyan Almanya Federal Cumhuriyeti, dünyanın ABD ve Japonya’dan sonra gelen en gelişmiş sanayi ülkesidir. Ülke 84 milyona yaklaşan nüfusuyla Avrupa Birliği’nin de en büyük ve en önemli pazarı konumundadır. Alman ekonomisinin kalbini imalat sanayi ve ilgili hizmet sektörleri oluşturmaktadır. En önemli imalat sektörleri sanayi makineleri, otomotiv ve kimya sanayi iken son yıllarda telekomünikasyon sektörü de önde gelen faaliyet alanlarından biri haline gelmiştir. Diğer taraftan, Ruhr bölgesindeki çelik imalat sektörü ciddi biçimde küçülürken tarım da önemini giderek yitirmiştir. Diğer sanayileşmiş ülkelerde olduğu gibi Almanya’da da hizmetler sektörünün önemi giderek artmıştır.

Dış Ticaret

Almanya dış ticareti 2015 ile 2021 arasında yılda ortalama 251,8 milyar dolar fazla vermiş, 2022 yılında artan emtia fiyatlarının etkisiyle 93,7 milyar dolar seviyesine gerilemiştir. 2022 yılında Almanya ihracatı bir önceki yıla göre %2,8 artarak 1.677 milyar dolar olurken Almanya ithalatı bir önceki yıla göre %11,2 yükselerek 1.582,9 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 2023 yılında ülkenin ihracatı bir önceki yıla göre %1,5 artarak 1.702,4 milyar dolar, ithalatı ise aynı dönemde %7,2 düşerek 1.469,7 milyar dolar olmuştur. Dış ticaret fazlası 2023 yılında 232,7 milyar dolar, dış ticaret hacmi ise 3.172 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Nisan 2023 ile Mart 2024 arasındaki on iki aylık süreçte Almanya’nın ihracatı %0,5’lik ılımlı artışla 1.711 milyar dolar, ithalatı ise %1,3 düşüşle 1.450 milyar dolar olmuştur.

2023 yılında Almanya’nın ihracatında başlıca ürün grupları: motorlu kara taşıtları; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; elektrikli makine ve cihazlar; eczacılık ürünleri; optik, fotoğraf, ölçü, tıbbi alet ve cihazlar; plastikler ve mamulleri; mineral yakıtlar, yağlar; demir veya çelikten eşya; muhtelif kimyasal maddeler ile hava taşıtları olmuştur.

Aynı yıl Almanya’nın ithalatında başlıca ürün grupları: elektrikli makine ve cihazlar; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; motorlu kara taşıtları; mineral yakıtlar, yağlar; eczacılık ürünleri; plastikler ve mamulleri; optik, fotoğraf, ölçü, tıbbi alet ve cihazlar; organik kimyasallar; demir ve çelik ile demir veya çelikten eşya olarak kaydedilmiştir.

Sektörlerin Analizi

Stratejik olarak dünyanın en önemli üretim ve ticaret bölgelerinden birinde yer alan Almanya’nın omurgasını imalat sanayi ve ilgili hizmet sektörleri oluşturmaktadır. En önemli imalat sektörleri sanayi makineleri, otomotiv ve kimya sanayi iken son yıllarda diğer gelişmiş ülkelerde olduğu gibi burada da hizmet sektörlerinin öne çıktığını görüyoruz. Özellikle telekomünikasyon, yazılım ve bilişim, gıda ve inşaat gibi sektörler bu anlamda öne çıkmaktadır.

Almanya topraklarının %50’si tarım, %31’i ise ormancılık amacıyla kullanılmaktadır. Dünya Bankası rakamlarına göre tarım sektörü ülke GSYİH’sının sadece %0,75’lik kısmını oluşturmasına rağmen özellikle pandemiden sonra, tüm dünyada olduğu gibi, gıda güvenliği kapsamında tarım sektörü daha da önemli hale gelmiştir.

Fedaral Gıda ve Tarım Bakanlığının verilerine göre 2020 yılında ülkedeki toplam tarım işletmeleirnin %64’üne takabül eden 168.833 işletmede hayvan yetiştirilmektedir. Hayvancılık ve hayvan ürünlerinin ticareti de tarım ürünlerinde olduğu gibi Almanya için oldukça önemli bir sektördür. Ülkenin hayvancılık sektöründe, 11,2 milyon büyükbaş hayvanın %34‘ü süt üretimi için tahsis edilmekte, 3,6 milyon kanatlı varlığından yıllık bazda yaklaşık 1,6 milyon ton tavuk tüketime yönelik yetiştirilmektedir.

Tarım ve hayvancılık sektörünün bir alt kırılımı olarak da değerlendirilebilecek gıda sektörü de Almanya ekonomisinin en önemli yapı taşlarından biridir. Yaklaşık 83 milyon tüketiciye hitap eden gıda ve içecek sektörü 5,45 milyon çalışan ve 625.000 işletme ile Almanya ekonomisinin %6,2’si oranında değer yaratmaktadır.

Sanayi, Alman ekonomisinin kalbini ve çekirdek sektörünü oluşturmakla birlikte, çeşitli sektörlerle kurulan güçlü ağ sayesinde birçok inovasyon ve yenilikleri üreten en önemli sektördür. Almanya'daki toplam brüt katma değerin beşte biri doğrudan imalat sanayi tarafından üretilmektedir. Sanayinin güçlü olmasında özellikle özel sektör, üniversite ve devlet arasında güçlü bir iş birliğinin olmasından kaynaklanmaktadır. Genellikle aileler tarafından işletilen küçük ve orta ölçekli endüstriyel şirketler “Alman iş modeli”nin önemli özelliklerinden birisidir. 2022 yılı itibarıyla Almanya’nın gayrisafi milli hasılasının %23,4’ü sanayi sektöründen gelmektedir. Sektörde yaklaşık 8 milyon kişi istihdam edilmektedir. Alman sanayisini güçlü kılan kilit faktörlerden birisi sanayinin Avrupa tek pazarına yakın entegrasyonudur.

Kimya sanayi Almanya’nın birçok farklı sektörünün tedarikçisi ve ana madde üreticisi olması nedeniyle Almanya ekonomisinin temel direklerinden birini oluşturmaktadır. Sektör Almanya’nın otomotiv ve makine üretiminden sonra gelen üçüncü en büyük, istihdam yaratmada altıncı en büyük sanayisidir. Yine aynı şekilde Alman sanayi cirosunun yaklaşık yüzde 10'unu kimya-ilaç sanayisi tarafından karşılanmaktadır. Bu anlamda Alman kimya endüstrisi birçok değer zincirinin temelini oluşturmakta ve diğer birçok sektörde inovasyonun önemli bir itici gücü olmaktadır.

800.000'den fazla çalışanı ile Alman otomotiv endüstrisi, ülke ekonomisinin kilit sektörüdür ve milli gelirde önemli paya sahiptir. Öte yandan, sektörün varlığı büyük ölçüde ihracata bağlıdır. Bu nedenle, ülke uluslararası pazarlardaki rekabetçi konumunu korumaya önem vermekte ve dünyanın lider otomotiv üreticisi olmayı hedeflemektedir. Bununla birlikte, alternatif güç aktarma organları ve bağlanabilirliğe (connectivity) yönelik gelişmeler sektörde radikal bir değişime yol açmaktadır.

Havacılık ve uzay, Almanya ve Avrupa'da tüm sektörleri geleceğe hazırlayan birkaç sektörden birisi olarak görülmekte olup bu anlamda Almanya’da bu sektöre özel bir önem atfedilmektedir. Planlanan iklim nötr uçak ZEROe ve geleceğin Avrupa hava muharebe sistemi FCAS gibi teknolojik kuantum sıçramalarıyla bu alandaki kabiliyetlerin önümüzdeki yıllarda daha da geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Almanya, dünyanın önde gelen tekstil ve hazır giyim endüstrilerinden biridir. Almanya, yıllar boyunca tekstil üretimi, moda tasarımı ve perakende alanında birçok başarılı şirket ve markaya ev sahipliği yapmıştır. Almanya'nın tekstil ve hazır giyim endüstrisi, özellikle yüksek kaliteli ürünler ve yenilikçi tasarımlarla tanınır. Endüstri, özellikle teknik tekstiller, işlevsel giyim ve spor giyim gibi özel giyim türlerinde uzmanlaşmıştır.

Dünyanın önde gelen sanayi ülkelerinden Almanya‘da 2023 yılı itibarıyla enerji kaynaklarını %35,9 oranında mineral yağlar, %24,5 oranında doğal gaz, %19,6 oranında yenilenebilir enerji, %17,2 oranında kömür, %0,7 oranında nükleer enerji ve %2,1 oranında diğer türler oluşturur. Bu bağlamda ülke fosil yakıtlar bakımından sınırlı kaynaklara sahip olup, büyük ölçüde dışa bağımlıdır ve kullanılan enerjinin yarısından fazlasını diğer ülkelerden ithal etmektedir.

Çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi, hizmet sektörü Alman ekonomisinin de temel yapıtaşlarından birisidir. Ülkenin GSYİH'sına yıllık katkısı yaklaşık yüzde 70 olup ayrıca işgücünün %72’si hizmet sektöründe istihdam edilmektedir. Şirketlerin %80’i ise hizmet sektöründe faaliyet göstermektedir. Geçtiğimiz yıllardaki büyüme esas olarak işle ilgili hizmetlere yönelik güçlü bir talepten kaynaklanmıştır. Hizmet sektörü; inşaat sektörü, toptan ve perakende sektörü, lojistik sektörü, danışmanlık sektörü, finansal hizmetler, otel ve yemek sektörü, emlak sektörü, sağlık hizmetleri, yaratıcı sektör, eğitim ve kamu hizmetler gibi maddi olmayan mallarla ilgili tüm ticari faaliyetleri kapsamaktadır. Özellikle bilgi odaklı hizmetler, Alman brüt katma değerinin yaklaşık yüzde 30'unu oluşturmakta ve Alman ekonomisi üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir.

Dünya Bankası tarafından son olarak yayımlanan “Uluslararası Lojistik Performans SıralamasıLogistics Performance Index-LPI-2023” endeksinde Almanya, 139 ülke içerisinde Singapur ve Finlandiya’nın ardından üçüncü sırada yer almaktadır. AB'nin coğrafi merkezi olan Almanya, Avrupa'nın açık ara en büyük lojistik pazarına ve Avrupa'daki 500 milyondan fazla tüketiciye kolay erişim sağlayan en gelişmiş taşımacılık altyapısına sahiptir. Lojistik şirketleri genel itibariyle nakliye, taşıma, depolama, elleçleme ve paketleme alanlarında faaliyet göstermektedir.

Almanya’nın bilgi ve iletişim teknolojileri (BIT) pazarı, Avrupa’nın en büyük pazarlarından biridir. Almanya dünya pazarında ise ABD, Çin, Japonya ve Birleşik Krallık ’tan sonra beşinci sırada yer almaktadır. BIT sektörü, Almanya’nın güçlü endüstriyel üretiminde ve dış ticaretinde büyük bir rol oynamaktadır. Küçük ve orta ölçekli işletmeler hem inovasyonun itici gücü hem de BIT ve güvenlik sektörlerinde uluslararası pazarlarda “Made in Germany” markası ile yenilikçilik, kalite ve güvenilirlik alanlarında iyi bir algıya sahiptir.

Almanya e-ticaret alanında Avrupa'nın pazar lideri konumunda olup, uluslararası online perakendeciler ve hizmet sağlayıcılar için önemli fırsatlar sunmaktadır. Almanya e-ticaret hacmi bakımından, 2023 yılı itibariyle AB içinde birinci, sırasıyla Çin, ABD, İngiltere, Japonya ve Güney Kore'nin ardından dünya genelinde ise altıncı sırada olup Hindistan'ın önünde yer almaktadır.

Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü

Almanya'da yabancı yatırımlar üzerinde herhangi bir kontrol mekanizması bulunmamaktadır. Almanya, doğrudan yabancı yatırımların (DYY) GSMH’ya oranı açısından çoğu kendisinden daha küçük ekonomiler olmak üzere diğer ülkelerden daha düşük bir orana sahipse de, DYY için dünyadaki en cazip ülkelerden biridir. Ülkenin dış yönlü yatırım akışı tarihsel olarak her zaman iç yönlü yatırımları aştığından, dış yönlü yatırım stoku iç yönlü yatırımlar stokundan çok daha büyüktür. Almanya, 2022 yılında 11 milyar dolar ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında 31. Sıradadır. 2020-2022 döneminde toplam doğrudan yabancı yatırım miktarı 114 milyar dolar olan Almanya, 2022 yılında 1 trilyon dolarlık toplam yabancı sermaye stoğu ile dünyada 9. sırada yer almaktadır.

Türkiye ile Ticaret

Türkiye’nin yabancı ülkelerle olan ikili ekonomik ve ticari ilişkileri dikkate alındığında, en yoğun ilişkilerin Federal Almanya ile olduğu gözlenmektedir. Almanya 2023 yılında, önceki yıllarda da olduğu gibi, Türkiye’nin ihracatında birinci sırada yer alırken ithalatta Rusya Federasyonu ve Çin’in ardından üçüncü sırayı almıştır.

Alman firmalarının son yıllarda üretim ve ithalatlarını Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerine kaydırmaları ve bu ülkelere yönelik vergi ve kotaların kaldırılması 2000’li yılların başlarında Türkiye’nin ihracat artışında bir yavaşlamaya neden olmakla beraber, 2003 yılından itibaren bu ülkeye Türkiye’nin ihracatı tekrar artış trendine girmiştir.

Türkiye’nin Almanya’ya ihracatı %90 oranında sanayi mamullerinden, yaklaşık %10 oranında tarım ve gıda ürünlerinden oluşmaktadır. Diğer taraftan Türkiye’nin Almanya’dan ithalatı ise %98 oranında sanayi mamullerinden, %2 oranında ise tarım ve gıda ürünlerinden oluşmaktadır.

2023 yılında Türkiye’nin Almanya’ya ihracatı yaklaşık 21 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin Almanya’ya ihracatında başlıca ürün grupları; motorlu kara taşıtları; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; örme giyim eşyası ve aksesuarı; elektrikli makina ve cihazlar; demir veya çelikten eşya; örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı; alüminyum ve alüminyumdan eşya; kauçuk ve kauçuktan eşya; plastikler ve mamulleri ile meyveler ve sert kabuklu meyveler olmuştur.

Aynı yıl Türkiye’nin Almanya’dan ithalatı 28,6 milyar dolar olmuştur. Türkiye’nin Almanya’dan ithalatında başlıca ürün grupları ise; motorlu kara taşıtları; makinalar, mekanik cihazlar ve aletler; elektrikli makine ve cihazlar; plastikler ve mamulleri; hava taşıtları; optik, fotoğraf, ölçü, tıbbi alet ve cihazlar; demir ve çelik; eczacılık ürünleri; muhtelif kimyasal maddeler ile demir veya çelikten eşya olarak kaydedilmiştir.

Yatırım İlişkileri

Özellikle 1980 yılından sonra Alman yatırımcılarının Türkiye’ye ilgisi büyük ölçüde artmıştır. Türkiye’de faaliyette bulunan Alman menşeli firmaların sektörel dağılımına bakıldığında, hizmetler ve imalat sanayinin yatırımda en fazla tercih edilen sektörler olduğu görülmektedir. İmalat sanayinde gıda, hazır giyim, kimyasal ürünler, elektrik-elektronik, makine imalat, taşıt araçları imalat ve taşıt araçları yan sanayi ön plana çıkmaktadır. Hizmetler sektöründe ise Alman yatırımcıların ticaret, turizm, haberleşme, bankacılık ve yatırım finansmanı gibi alt sektörlerde yoğunlaştıkları görülmektedir.

Türkiye'nin 2022 yılı itibarıyla yurtdışına gerçekleştirdiği 51 milyar dolar değerindeki toplam yurtdışı doğrudan yatırım stoğunda, Almanya 3 milyar dolar ve %6 pay ile 4. sıradadır.

2022 yılı itibarıyla yurtdışından Türkiye'ye gelen 193 milyar dolar değerindeki toplam doğrudan yatırım stoğunda ise Almanya, 24 milyar dolar ve %13 pay ile 2. sıradadır.

Güçlü Yanları:

Almanya, özellikle otomotiv, makine ve kimya alanlarında, ihracat gelirine önemli ölçüde katkıda bulunan güçlü bir imalat sektörüne sahiptir. Ülke, teknik uzmanlığı ve yenilikçiliğiyle tanınan yüksek vasıflı ve eğitimli bir işgücünden yararlanmaktadır. Almanya, en son teknolojilerin ve ürünlerin geliştirilmesine yol açan araştırma ve geliştirmeye odaklanan yenilikçiliğiyle ünlüdür. Güçlü bir küresel varlık sağlayan, yüksek kaliteli ürün çeşitlendirmesiyle dünyanın önde gelen ihracatçılarından biri olan Almanya siyasi açıdan da oldukça istikrarlıdır.

Zayıf Yanları:

Yaşlanan nüfus ve düşük doğum oranları, gelecekteki işgücü büyümesi açısından zorluklar yaratarak, ekonomik üretkenliği ve sosyal güvenlik sistemlerini olumsuz etkileyebilir. Güçlü ihracat yönelimi, ekonomiyi küresel ekonomik gerilemelere ve küresel talepteki dalgalanmalara karşı savunmasız hale getirmektedir. Önemli yatırımlar ve politika değişiklikleri gerektirebilecek çevresel ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşma konusunda giderek artan bir baskıyla karşı karşıyadır. Bazı işletmeler için düzenlemelerin karmaşıklığı ve külfeti, girişimciliği ve yenilikçiliği engelleyebilmektedir. Avro Bölgesi'nin bir üyesi olması, ekonominin diğer Avrupa ekonomilerinin performansıyla bağlamakta ve olumsuz etkileyebilmektedir.

Fırsatlar:

Almanya, yeşil ve sürdürülebilir teknolojilerin geliştirilmesine öncülük etmek için mühendislik ve üretim becerisinden yararlanabilir. Dijitalleşmeyi ve Endüstri 4.0'ı benimsemek, çeşitli sektörlerde yenilikçiliği ve verimliliği teşvik edebilir. AB ötesinde yeni ticaret anlaşmaları ve ortaklıklar peşinde koşmak, pazarların çeşitlendirilmesine ve tek bir bölgeye bağımlılığın azaltılmasına yardımcı olabilir. Yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapmak ve fosil yakıtlardan uzaklaşmak, enerji maliyetlerini ve çevresel etkiyi azaltabilir. Altyapıya yapılan yatırımlar bağlantıyı geliştirebilir, ülkeyi işletmeler ve yatırımcılar için daha da çekici hale getirebilir.

Olası Zorluklar:

Ekonomik dalgalanmalar, ticari çatışmalar veya jeopolitik gerilimler, Almanya'nın ihracata dayalı ekonomisini olumsuz etkilemektedir. Birleşik Krallık'ın AB'den çıkışının devam eden yansımaları ticari ilişkileri ve tedarik zincirlerini olumsuz etkilemektedir. Enflasyonist baskılar ve merkez bankası politikaları tüketici ve iş dünyasının güvenini olumsuz etkileyerek, ekonomik görünümde bozulmalara neden olmaktadır. Hızlı teknolojik değişiklikler geleneksel endüstrileri bozabilir, adaptasyon ve yeniden beceri gerektirebilir. Çatışmalar veya doğal afetler gibi öngörülemeyen olaylar, anında ve ciddi ekonomik sonuçlar doğurabilir.