Suudi Arabistan ve İran’dan sonra Körfez bölgesinin en büyük 3’üncü ekonomisi konumundaki Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), serbest piyasa kurallarına dayalı ekonomisini zenginlik kaynağı petrol ve doğal gazla güçlendirmeye devam ediyor. Uluslararası yatırımlara kapılarını açık tutan BAE ile Türkiye arasında yakın zamanda imzalanan anlaşmaların ticari işbirliğini artırması bekleniyor.
GSYİH (Milyon $) 498.978
KBGSYİH ($) 49.951
Büyüme Oranı (%) 3,5
Nüfus 10.090.000
Yüzölçümü (km²) 71.020
Başkent Abu Dabi
Birleşik Arap Emirlikleri'nde ticaret düzenlemeleri liberal niteliktedir. 7 emirliğin bir araya gelmesinden oluşan federal bir yönetim sistemine sahip olan ülkede hukuki karar ve uygulamalar hem federal düzeyde, hem de Emirlik ölçeğinde gerçekleşmektedir. Buna bağlı olarak dış ticaret faaliyetlerine ilişkin kurallarda temel olarak federal kurallar geçerli olurken, detay hususlarda emirlik bazında birinden diğerine değişen kural ve uygulamalarla karşılaşmak olağan.
Zenginlik Kaynağı Petrol ve Doğal Gaz
Serbest piyasa ekonomisinin hâkim olduğu BAE’nin ekonomik zenginliği büyük ölçüde petrol ve doğal gaz üretimine ve ihracatına dayanır. Uluslararası rekabetin yoğun yaşandığı bir serbest pazara sahiptir. Yabancı sermayeye açıktır. İç piyasa rekabetçi, fiyata duyarlı ve dışa açık bir pazardır. Bölgedeki diğer ülkelerin de önemli ölçüde mal ve hizmet tedarik ettiği veya temin ettiği bir ticaret merkezi konumundadır. Pazarın bu özelliğinden dolayı, ülkede her ülkeye ait ürün bulmak mümkündür. Ülkede tarım ve sanayi üretimi yetersiz olduğundan, ihtiyaçların büyük bir bölümü ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Ülkede özellikle Dubai Emirliği, bölgesinde, ticaret, finans ve turizm merkezi unvanına sahiptir. Hidrokarbon gelirleri, ekonomisinin dayanıklılığını artıra en önemli kaynağıdır. Coğrafya ve nüfusu küçük olduğundan dış ticaretinde re-export önemli bir rol oynamaktadır.
Gümrük Vergileri
BAE, Körfez İşbirliği Ülkeleri (KİK) içerisinde yer alan 6 ülkeden biridir. Söz konusu ülkelerin kendi aralarında gümrük birliği, 3. ülkelere karşı ise ortak gümrük tarifeleri vardır. BAE’de, 2003 yılından bu yana, KİK’in Ortak Gümrük Rejimi uygulanmaktadır. Bu çerçevede, Birleşik Arap Emirlikleri, bazı seçilmiş ürünler dışında, (bazı gıda ürünleri gümrük vergisinden muaftır) tüm maddelerin ithalatında, KİK’in ortak gümrük rejimi uyarınca genel gümrük vergisi oranı yüzde 5 uygulanmaktadır. Gümrük vergisi, ürünün CIF bedeli üzerinden tahsil edilmektedir.
Gümrük vergi oranı sadece alkol (yüzde 50) ve tütün (yüzde 100) için farklılık göstermektedir. Tüm ürünlerde uygulanan gümrük vergileri DTÖ kapsamında bağlanmıştır. Ad valorem vergi uygulanan ürünler, tarife cetvelindeki tüm ürünlerin yüzde 97’sine karşılık gelmektedir. BAE açısından ortalama bağlı tarife oranı yüzde 14,4’tür. Öte yandan, BAE’de 1 Ocak 2018 tarihinde KDV uygulaması yürürlüğe girmiştir. Yüzde 5 oranında kararlaştırılan KDV, iç piyasada üretilen ürünlerin yanında, ithal ürünlere de uygulanmaktadır. Eğitim, sağlık alanlarındaki bir takım hizmetler, ham altın ve kuyumculuk ürünlerinin toptan satışı vb. alanlar KDV uygulamasından muaf tutulmuştur.
Ürün Standartları ile ilgili Uygulamalar
BAE’de standartların belirlenmesi ve uygulanması ile ilgili yetkili federal kurum olarak İleri Teknolojiler ve Sanayi Bakanlığı belirlenmiştir. Her türlü ürün için ulusal standartların belirlenmesi, ulusal standartların uluslararası standartlarla uyumlaştırılması, test ve kalibrasyon laboratuvarlarının yetkilendirilmesinden sorumludur. BAE üyesi olduğu KİK Standardizasyon Kuruluşunun (GSO) genel kurallarına uygun olarak faaliyetini gerçekleştirmektedir. BAE aynı zamanda ISO (International Organization for Standardization), ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation), OIML (International Organization of Legal Metrology), SMIIC (Standards and Metrology Institute for Islamic Countries) üyesidir. BAE’deki teknik düzenlemeler ve standartlar uluslararası düzenlemelerle uyumlaştırılmış olsa da, yerel kural ve uygulamalar kimi ürünlerin ticaretinde uluslararası düzenlemelerin dışında niteliklere sahiptir. BAE’ye ürün sevkiyatında ithalatçının geçerli bir ticaret lisansı sahibi olması, çoğunlukla dini kurallar, yerel ahlak kuralları ve diğer duyarlılıklara dayalı olarak bazı ürünlerin ülkeye girişine yasak konulmuş olması veya özel izinle ithal edilebilmesi gibi uygulamalar, buna örnek olarak verilebilir.
Teknik Engeller
Tarımda zararlılarla mücadele için kullanılan kimyasal ve biyolojik ilaçların BAE’ye ithalatında menşe ülkede verilmiş ruhsatnamenin iki farklı OECD ülkesinde düzenlenmiş olması zorunluluğu ve formülasyon belgesinin menşe ülke hükümetinin böcek ilaçları ruhsatnamesi düzenleyen yetkili kurumuna ait bir laboratuvardan veya bu kurumun yetkilendirdiği ve İyi Laboratuvar Uygulamaları niteliği taşıyan bir laboratuvardan alınması gerekliliği firmaları ihracatlarında sıkıntıya sokmaktadır. BAE’de anlaşmazlıkların çözümünde başvurulan gerek tahkim gerek mahkeme süreçleri uzun zaman alabilmekte ve maliyetli olabilmektedir. Mahkeme süreçlerinin sonunda mahkeme kararlarının yürürlüğe konulmasında Emirlikler arasında farklılıklar bulunmaktadır. Piyasaya arz edilen tüm ürünlerin güvenli ve kaliteli olmasını sağlamak, ülkelerin en temel öncelikleri arasındadır. Bu amaçla, ürünlerin uyması gereken teknik kriterler (standartlar ve teknik düzenlemeler) ile ürünlerin bu kriterlere uygun üretildiğini belgeleyen uygunluk değerlendirmesi işlemlerine günümüzde daha fazla başvurulmaktadır.
Standartlar, teknik düzenlemeler ve uygunluk değerlendirmesi prosedürleri, sınai, ekonomik ve ticari gelişmeye katkıda bulunan, insan can ve mal güvenliğini korumayı amaçlayan, modern ekonominin ve standardizasyon sisteminin temel taşlarıdır. Bununla birlikte, standartlar, teknik düzenlemeler ve uygunluk değerlendirmesi işlemleri çoğu zaman insan sağlığı ve güvenliği gibi meşru amaçların ötesinde ticarette teknik engeller olarak adlandırılan ve uluslararası ticaretin serbest akışını olumsuz etkileyen engellere yol açmaktadır. Uluslararası kabul görmüş standartlardan farklı teknik kriterler belirlenmesi ve gerektiğinden katı test ve belgelendirme işlemlerinin zorunlu kılınması bu alandaki en önemli sorunlardır. Şeffaf bir şekilde kabul edilmeyen ve uygulanmayan bu düzenlemeler ihracatçı firmalar açısından ek külfet ve maliyetlere de yol açmakta ve rekabet edebilirliklerini 6 / 19 T.C. Ticaret Bakanlığı, 2023 güçleştirmektedir. İhracatta karşılaştığımız ticarette teknik engellerin önlenmesi, sürdürülebilir ihracat artışının sağlanması açısından da önemlidir. Bu kapsamda, T.C. Ticaret Bakanlığı Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü internet sayfasında konu ile ilgili ayrıntılı bilgi mevcuttur.
Tüketici Tercihleri
Ülkenin ticaret merkezi durumunda olan Dubai, rekabetin çok yoğun olduğu bir pazardır. AVM’lerde, dünya markası ürünler satılmaktadır. Bu AVM’ler çoğunlukla üst segment tüketiciler ile turistlere hizmet vermektedir. Başta Çin, Rusya ve İran olmak üzere, komşu ülkelerden gelen (alım gücü yüksek) turistler ülkedeki tüketim harcamalarını yükseltmektedir. Orta ve alt kesim ise, küçük ve orta boy alışveriş merkezleri ile küçük işletmelerden alışveriş yapmaktadır. Ayrıca, sene içinde belirli dönemlerde indirimli (perakende) satışa yönelik yapılan festivaller (örneğin Dubai alışveriş festivali) bölge ülkelerinden yoğun ilgili görmektedir.
BAE’de ticari faaliyetler çok iyi organize olmuştur. Hileli ticarete ilişkin cezai yaptırımlar ağırdır. Perakende alışverişlerde, çok düşük marjlarda pazarlık usulü fiyat indirimi olabilmektedir. Küçük çarşılarda (souq) ve sokak dükkânlarında ise daha ziyade nispeten düşük fiyatlı ancak kalitesi de düşük (Uzakdoğu menşeli) ürünlere rastlanmaktadır. Ticari amaçların yanı sıra, diğer komşu ülkelerde yaşayanlar sıklıkla hafta sonu tatili ve eğlence amacıyla Dubai'yi ziyaret etmektedir.
İş Kültürü
BAE’nin resmi dili Arapça olmasına rağmen iş dünyasında ağırlıklı olarak İngilizce konuşulmaktadır. Bu bağlamda, kullanılacak kartvizitin bir yüzünün Arapça diğer yüzünün İngilizce olması yararlıdır. Ayrıca, firma broşür ve diğer promosyon malzemelerinin Arapça ve İngilizce olması etkili tanıtım açısından fayda sağlar. Kartvizit değişimi sağ veya iki elle yapılırsa, karşı tarafa olan saygıyı gösterir. BAE vatandaşları (Emirati) genelde cep telefonlarını paylaşmak istemezler. Kartvizitte yoksa ısrarcı olmayacak şekilde cep numarası istenebilir. Batılıların iş görüşmelerine ve sosyal aktivitelere katılımda dakik olmaları beklenir. Dolayısıyla, olası bir gecikme halinde karşı taraf mutlaka telefonla aranıp, bilgilendirilmelidir. Ancak, Emiratiler dakiklik konusunda daha esnek olabilmektedirler. İş görüşmeleri esnasındaki konuşmalar, gelen diğer misafirler ve telefon görüşmeleri nedeniyle kesintiye uğrayabilir. Bu gibi durumları sabırla karşılamak önemlidir. BAE’de karar süreci yavaş ilerleyebilmektedir. Emirati işadamlarının iş öncesinde, muhataplarını kişisel olarak da tanımak istemeleri muhtemeldir. Bu çerçevede, iş görüşmeleri öncesinde yapılabilecek uzun sohbetler normal karşılanmalı ve uzun, ayrıntılı iş görüşmelerine hazırlıklı olunmalıdır. Bir iş görüşmesi talebinden önce bir bankadan veya ortak tanıdıktan referans mektubu alınması, talebin kabul edilmesi olasılığını artırır. İletişim aracı olarak, e-posta yazışmalarının yanı sıra “whatsapp” da yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu kapsamda, firma temsilcilerine, telefonla irtibattan önce, whatsapp kanalıyla müsaitlik durumlarının sorulması yararlı olabilir. Pek çok firma temsilcisi telefonuna cevap vermeyebilir ancak whatsapp mesajlarına dönüş daha sıktır.
Para Kullanımı
BAE para birimi Birleşik Arap Emirlikleri Dirhemi olup, 1 ABD doları, 3.67 Dirhem olarak sabitlenmiştir. Ancak piyasada dolar 3,65 ila 3,66 arasından yerel paraya çevrilebilmektedir. Ülkede kredi kartı ile birlikte çek kullanımı oldukça yaygındır. Özellikle, eğitim ve kira ödemelerinde genellikle çek kullanımı kabul görmektedir.
Pasaport ve Ülkeye Geçici Giriş Vizesi Uygulaması
BAE’de vize işlemleriyle ilgili kural ve uygulamalar “Federal Authority for Identity and Citizenship” tarafından yürütülmektedir. Genel itibariyle, ülkede, Turist/Ziyaret, Transit ve İş vizesi kullanılmaktadır. Turist/Ziyaret vizesi için ikamet belgesi sahibi kişilerin ya da ülkede yerleşik/faaliyet gösteren firma ve otellerin veya tur şirketlerinin sponsorluğu gerekmektedir. Vizenin süresi 30 veya 60 gündür. Talep edilmesi halinde toplam 90 güne kadar uzatılabilmektedir. T.C. Ticaret Bakanlığı, 2023 Transit vizesi ise özel bir vize türüdür. Dubai Havaalanı üzerinden başka bir ülkeye transit uçuş yapan yolcular Dubai’de gezmek/konaklamak istemeleri halinde havaalanında düzenlenebilmektedir. 48 veya en fazla 96 saatlik düzenlenebilmektedir. İş Vizesi: Yabancıların uzun dönemli vize almasına olanak sağlamaktadır. BAE’de iş kurmak isteyen ve ülkede yerleşik iş geliştirme merkezleri tarafından aday gösterilen iş adamları için vizeye başvuru yapabilmektedir. 6 ay süreli verilmektedir.
Resmî Tatiller ve Mesai Saatleri
Ülkenin resmi tatilleri; BAE milli günü, şehitleri anma günü, yeni yıl, dini bayramlar (miraç kandili, hicri yılbaşı, ramazan ve kurban bayramları dâhil) olarak belirlenmiştir. BAE’de kamu kurumlarında günlük 8 saatlik çalışma süresi belirlenmiştir. Hafta içi mesai saatleri: Pazartesi-Cuma olup, Ramazan ayı boyunca çalışma saatlerinde değişiklikler yapılabilmektedir. Hafta sonu tatil günleri ise Cumartesi ve Pazar olarak belirlenmiştir. Yerel Saat BAE’de, uluslararası saat dilimi GMT +4 uygulanmaktadır.
Türkiye'nin BAE'ye İhracatı 2,5 Milyar Dolara Dayandı
Türkiye ile BAE arasındaki ikili ilişkiler, son 2 yılda yeni ticari ve ekonomik iş birlikleriyle ivme kazanmaya devam ediyor. İki ülke arasında özellikle Kovid-19 salgını sonrası ilişkilerin her alanda güçlendirilmesi amacıyla başlatılan yoğun diplomasi trafiği ticari ilişkileri de olumlu etkiledi.
Türkiye, BAE İçin 13. Sırada Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geçen ayki BAE ziyareti kapsamında 50,7 milyar dolarlık anlaşma imzalanmıştı. Anlaşma kapsamında, BAE ile enerji, ulaştırma, altyapı, lojistik, e-ticaret, finans, sağlık, gıda, turizm, emlak, inşaat, savunma sanayisi, yapay zeka ve ileri teknolojiler gibi alanlarda mevcut iş birliğinin derinleştirilmesinin kararlaştırıldı. Türkiye'nin BAE'ye ihracatı, bu yılın 7 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 30,9 artarak 2 milyar 460 milyon dolara çıktı. BAE, böylece Türkiye'nin en fazla ihracat gerçekleştirdiği 13. ülke olarak kayıtlara geçti. Türkiye bu dönemde en fazla ihracatı 10 milyar 932 milyon dolarla Almanya, 6 milyar 995 milyon dolarla ABD, 6 milyar 607 milyon dolarla İtalya, 6 milyar 471 milyon dolarla Birleşik Krallık, 5 milyar 720 milyon dolarla Fransa oldu. BAE, ayrıca Türkiye'nin ihracatını en fazla artırdığı 5. ülke oldu. Türkiye'nin BAE'ye dış satımı bu dönemde 580 milyon 227 bin dolar arttı.
BAE'ye İhracatta Mücevher Sektörü Öne Çıktı
Sektörel olarak bakıldığında, BAE'ye en fazla ihracatı mücevher sektörü gerçekleştirdi. Mücevher sektörü, yılın 7 ayında BAE'ye 971 milyon 286 bin dolar tutarında ihracat gerçekleştirdi. Mücevher sektörünü, 156 milyon 946 bin dolarla kimyevi maddeler ve mamulleri, 123 milyon 699 bin dolarla elektrik ve elektronik, 107 milyon 532 bin dolarla hububat bakliyat yağlı tohumlar ve mamulleri, 100 milyon 606 bin dolarla su ürünleri ve hayvansal mamuller izledi. Sektörel bazda ihracat artışında da mücevher sektörü başı çekti. Türkiye'nin BAE'ye mücevher ihracatı yılın 7 ayında geçen yılın aynı dönemine göre 420 milyon 916 bin dolar arttı. Ülkeye, ihracat artışında mücevher sektörünü 16 milyon 195 bin dolarla elektrik ve elektronik, 12 milyon 935 bin dolarla makine ve aksamları, 10 milyon 250 bin dolarla otomotiv endüstrisi, 6 milyon 611 bin dolarla iklimlendirme sanayii izledi.
Bursa’dan 70,1 Milyon Dolar İhracat Gerçekleştirildi
BAE'ye İstanbul'dan 1 milyar 409 milyon dolar, Çorumdan 384 milyon 643 bin dolar, İzmir'den 97 milyon 993 bin dolar, Gaziantep'ten 76 milyon 559 bin dolar, Bursa'dan 70 milyon 17 bin dolarlık ihracat gerçekleşti.