Karbon fiyatlandırması, sera gazı emisyonlarının azaltılması, küresel ısınmanın önlenmesi ve iklim değişikliğiyle mücadele edilmesi amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Bu sistem, sera gazı emisyonlarına bir maliyet ekleyerek, küresel iklim değişikliğiyle mücadele hedeflerine ulaşmada en etkili araçlardan biri olarak kabul edilmektedir. Karbon fiyatlandırması, emisyonları azaltmanın yanı sıra devlet bütçesine de katkı sağlayabilir. Bu süreçten elde edilen gelirler, hükümetlerin mali ve çevresel hedeflerine hizmet etmek amacıyla kamu politikalarında önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, günümüzde birçok ülke karbon fiyatlandırma mekanizmasını benimsemiştir. Karbon fiyatlandırma mekanizmasını uygulayan ülkelerin sayısının artması ve karbon vergisi uygulayan ülkelerin karbon fiyatlarını zamanla artırması nedeniyle, dünya genelinde karbon fiyatlandırmasından elde edilen gelirler de yükselmektedir. Karbon fiyatlandırması uygulandıktan sonra, en çok kirlilikle ilişkilendirilen faaliyetlere sahip işletmeler, bu faaliyetlerini azaltma, durdurma veya dönüştürme seçeneklerini değerlendirmek zorunda kalır; aksi takdirde yüksek emisyon maliyetleri ödemek zorunda kalacaklardır. Böylece, karbon fiyatlandırması sayesinde emisyonların azaltımı daha düşük maliyetlerle sağlanabilir. Ayrıca, karbon fiyatlandırması, temiz teknolojilere geçişi ve inovasyonu teşvik ederek düşük karbonlu ekonomik büyümeyi destekleyebilir. Ancak, karbon fiyatlandırmasının nasıl uygulanacağı ve fiyatın nasıl belirleneceği kritik bir öneme sahiptir. Teorik olarak, karbon fiyatı, sera gazı emisyonlarının yarattığı negatif dışsallıkların maliyetinin, bu emisyonlardan sorumlu olanlar tarafından karşılanmasını sağlamayı amaçlar. Dahili karbon fiyatlandırması ise işletmelerin, düşük karbonlu yatırımlarda maliyet tasarruflarını ve gelir fırsatlarını tespit etmek için kullandıkları bir araçtır. İşletmeler, zorunlu karbon fiyatlarının operasyonları üzerindeki etkisini değerlendirmek ve potansiyel maliyet tasarrufları ile gelir fırsatlarını belirlemek amacıyla dahili karbon fiyatlandırmasını kullanmaktadır.
Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) Nedir?
Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), sera gazı emisyonları için bir üst sınır belirleyen ve bu sınır dahilinde emisyon haklarının (kotaların) alınıp satılmasına olanak tanıyan bir piyasa mekanizmasıdır. ETS, toplam emisyonları sınırlamak için bir "cap" (üst sınır) belirler ve bu sınır dahilinde işletmeler, emisyon izinlerini açık artırma ile satın alır veya ikincil piyasada ticaret yapar. Bu izinler, bir işletmenin ne kadar emisyon yapabileceğini belirler.
- Avantajlar: ETS, emisyonları sınırlamak için bir üst sınır koyar ve piyasa tabanlı çözümler aracılığıyla işletmeleri daha verimli hale getirmeye teşvik eder. ETS, esneklik sağlar; işletmeler daha düşük maliyetli emisyon azaltım seçenekleri buldukça, emisyonlarını ticaret yaparak dengeleyebilirler.
- Dezavantajlar: ETS’nin etkili olabilmesi için izinlerin toplam arzının dikkatlice yönetilmesi gerekir. Ayrıca, izin fiyatlarının dalgalanması, işletmeler için belirsizlik yaratabilir.
Karbon vergisi nedir?
Karbon vergisi, sera gazı emisyonlarını azaltmak amacıyla karbon içeren yakıtların kullanımına veya karbon salınımına doğrudan bir maliyet getiren bir vergi türüdür. Bu vergi, fosil yakıtlar (kömür, petrol, doğal gaz gibi) yandığında açığa çıkan karbon dioksit (CO2) ve diğer sera gazlarının çevreye verdiği zararı fiyatlandırmak için uygulanır.
Karbon vergisinin temel amacı, karbondioksit emisyonlarını azaltarak iklim değişikliğiyle mücadele etmektir. Karbon içeren yakıtların kullanımını daha pahalı hale getirerek, bireyleri ve işletmeleri daha az karbon salımı yapan alternatiflere yönlendirmek hedeflenir. Bu vergi, ekonomik aktörleri yenilenebilir enerji kaynakları gibi daha temiz enerji seçeneklerine yatırım yapmaya teşvik eder.
Karbon vergisinden elde edilen gelirler, genellikle çevresel projelere, temiz enerji yatırımlarına veya hükümetlerin diğer mali hedeflerine yönlendirilir. Bazı ülkelerde, karbon vergisinden elde edilen gelirler, düşük gelirli hane halklarını korumak amacıyla sosyal programlarda da kullanılabilir. Sonuç olarak, karbon vergisi, çevresel sürdürülebilirliği teşvik etmek ve küresel ısınmayı yavaşlatmak amacıyla kullanılan bir piyasa temelli mekanizmadır.
Karbon vergisi uygulanan rejimlerde önce ödenecek vergi miktarı belirlenir. Emisyon miktarı piyasadaki aktörlerin davraşına göre değişir. Emisyon ticaret sisteminde ise öncelikle izin verilen emisyon sınırı belirlenir. Karbon ücreti piyasadaki talebe göre fiyatlanır.