Sürdürülebilir Avrupa Yatırım Planı olarak da adlandırılan Avrupa Yeşil Mutabakat Yatırım Planı, Yeşil Mutabakat’ın yatırım direğidir. 14 Ocak 2020’de Komisyon, Planı; Avrupa Parlamentosu, Konsey, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ve Bölgeler Komitesine sundu. Komisyonun belirttiğine göre Yeşil Mutabakat tarafından belirlenen hedeflere ulaşılması için, Planın önümüzdeki on yıl içinde sürdürülebilir yatırımlarda en az 1 trilyon avroyu harekete geçireceği öngörülüyor. Yeşil Mutabakat Yatırım Planı, AB finansmanını harekete geçirerek iklim nötr, yeşil, rekabetçi ve kapsayıcı bir ekonomiye geçiş için gerekli olan kamu ve özel yatırımları kolaylaştırmak ve teşvik etmek için elverişli bir çerçeve oluşturacak. Yeşil Mutabakat kapsamındaki Plan, esas itibariyle üç boyuta dayanıyor:
Finansman boyutu: Önümüzdeki on yıl içinde en az 1 trilyon avroluk sürdürülebilir yatırımların seferber edilmesidir. AB bütçesinden iklim ve çevresel eylem harcamalarının daha önce hiç olmadığı kadar büyük bir kısmı, Avrupa Yatırım Bankasının da entegre olmasıyla beraber özel fonlarla desteklenecektir. Plan ayrıca, ulusal bütçelerden AB projelerine, InvestEU ve ETS fonları (modernizasyon ve inovasyon fonları) tarafından seferber edilen kamu ve özel yatırımlara yapılan katkılara dayanmaktadır.
Etkinleştirme boyutu: Kamu ve özel yatırımların önünü açmak ve bu yatırımları yönlendirmek için gerekli teşviklerin sağlanmasıdır. AB, sürdürülebilir finansmanı, finansal sistemin merkezine koyarak yatırımcılara gerekli mekanizmalar sağlayacaktır. Ayrıca, yeşil bütçeleme ve satın alımları teşvik ederek ve adil geçiş bölgeleri için devlet yardımını onaylama prosedürlerini kolaylaştırmanın yollarını tasarlayarak kamu makamlarının sürdürülebilir yatırımlarını kolaylaştıracaktır.
Pratik destek boyutu: Komisyon, sürdürülebilir projelerin planlanması, tasarlanması ve yürütülmesinde kamu makamlarına ve proje sahiplerine destek sağlayacaktır.* Burada ayrıca belirtilmesi gereken önemli bir fon kaynağı da InvestEU programıdır. InvestEU, AB’nin ekonomik ve sosyal krizlerden kurtulmak için uzun vadeli finansman sağlamak adına oluşturduğu bir yatırım programıdır. Yeşil Mutakabat düzenlemelerine yönelik olarak InvestEU Fonu, 2021-2030 döneminde yaklaşık 279 milyar avroluk iklim ve çevre düzenlemelerine dair özel ve kamu yatırımlarını güçlendirmeyi planlıyor. Bu noktada InvestEU’nun salt amacı, iklim ve çevre ile ilgili projelere seferber edilen yatırımların en az %30’unu desteklemektir. Ayrıca Fon, dönüşümden en çok etkilenen bölgelerde 45 milyar avroluk sürdürülebilir yatırımları harekete geçirmek için yeni bir özel InvestEU programı ile de adil geçişe katkıda bulunuyor.
Avrupa Komisyonu 17 Eylül 2020’de, iklim krizine yanıt veren ve Avrupa’nın benzersiz ekosistemlerini ve biyolojik çeşitliliğini korumaya yardımcı olan araştırma ve yenilik projeleri için 1 milyar avroluk bir çağrı başlatmaya karar verdi. Ufuk 2020 Programı Yeşil Mutabakat Çağrısı, 2050 yılına kadar Avrupa kıtasını iklim nötr hale getirme hedefi doğrultusunda dönüştürücü politikalar tasarlamayı, ArGe ve yenilik projeleri yoluyla bu hedefleri desteklemeyi amaçlamaktadır. Program kapsamında enerji başlığında toplam 128 milyon avro, binalarda enerji verimliliği için 60 milyon avro, çevreci havalimanları ve limanlar için 10 milyon avro, Tarladan Sofraya stratejisine destek olacak projeler için 74 milyon avro kaynak ayrılmış durumdadır.
Aday ülkeler için iddialı bir yeşil dönüşümün uygulanması, ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde önemli miktarda kamu ve özel finansman gerektirecektir. Ayrıca, aday ülkeler için sağlanan Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) III önerisi, yeşil dönüşümün ve sürdürülebilirliğin uygulanması için özel bir programlama çerçevesi öngörmektedir.** Öneriye göre, IPA yararlanıcıları, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynakları geliştirmeye ve iklim eylemi ve çevrenin korunmasına yönelik daha geniş AB hedefleri doğrultusunda kaynak verimli, güvenli ve sürdürülebilir düşük karbonlu ekonomilere geçmeye teşvik edilecektir.
Doç. Dr. Efsun DİNDAR