Arabistan Yarımadası’nın doğusunda yer alan Katar, Basra Körfezi’ne uzanan bir yarımada üzerinde kurulmuş bir ülkedir. Batısında Bahreyn Körfezi, güneyinde Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri yer alır. Ülkenin güneyini çöller kaplar. Kuzey kısmında ise otlaklar bulunur. En yüksek noktası, batı kıyılarında yer alan kireç taşı tepecikleridir. Bu tepeciklerin yüksekliği 76 metre kadardır. Kıyılarında alçak burunlar, dar körfezler, tuz yatakları ve mercan kayaları bulunur. Ülke sınırları içinde göl ve akarsu yoktur. Su ihtiyacı kuyulardan ve arıtma tesisleri vasıtasıyla denizden elde edilir.
SİYASİ VE İDARI YAPI
Ülkede Osmanlı egemenliği, 1871 yılında başlamış olup I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu’nun Arap Yarımadası’ndan çekilmesiyle birlikte, 1916 yılında Birleşik Krallık ile imzalanan Anlaşmayla Katar’ın savunma ve dışişleri Birleşik Krallık tarafından üstlenilmiştir. Birleşik Krallık’ın bölgeden çekilmesiyle birlikte Katar, Eylül 1971’de bağımsızlığını ilan etmiştir. Katar, aynı tarihlerde Birleşmiş Milletler’e ve Arap Birliği’ne, 1981 yılında da Körfez İşbirliği Konseyi’ne üye olmuştur. 1995 yılında ülkenin yönetimi, Şeyh Hamad bin Khalifa al Thani’ye geçmiştir. O tarihten bu yana Katar, sosyal ve ekonomik alanlarda reformlar yaparak hızlı bir kalkınma süreci sergilemektedir. Şeyh Hamad al-Thani, resmi olarak 25 Haziran 2013 tarihinde resmi bir törenle dördüncü oğlu Şeyh Tamim bin Hamad al-ThaniYe görevini devretmiştir.
NÜFUS VE İSTİHDAM
Katar’da yüksek nüfus artış hızı görülmekle birlikte, söz konusu oran ülkenin sanayileşme ve yatırım çalışmaları kapsamında özellikle doğalgaz ve altyapı çalışmaları için bu ülkeye gelen yabancıların sayısındaki artıştan kaynaklanmaktadır. Ülkede çalışan yabancıların çoğunluğu Hindistan, Pakistan, Nepal ve Filipinler’den gelmektedir. Ülke nüfusu 2,6 milyon olarak açıklanmıştır. Nüfusun yüzde 77’si erkek, yüzde 47,5’i 29 yaşın altındadır. Nüfusun yüzde 90’ı şehirlerde yaşamaktadır. Başkent Doha, nüfusun 45,7’sini; 10 kilometre uzaklıktaki Rayyan ise yüzde 36,7’sini barındırmaktadır. Ülkenin işgücü, neredeyse tamamıyla yabancı işçilere dayanmaktadır. Katar’da hükümet tarafından sürdürülen çalışmalar ağırlıklı olarak Katarlı işgücünün kalitesinin artırılarak özel sektörde istihdam edilmesini amaçlamaktadır. Bu çerçevede, ülkede faaliyet gösteren çok uluslu şirketlerle birlikte Katarlılar için yoğun mesleki eğitim programları düzenlenmektedir. Diğer taraftan ülkede işgücüne tanınan haklar da Katarlılarla sınırlı kalmaktadır. Yabancı işgücünün çalışma izinleri İçişleri Bakanlığı’nca düzenlenmektedir. Katar’da çalışan her yabancı için bir kefil zorunludur. Bu nedenle, ülkede iş yapmak isteyen her yabancı şirketin yatırımı için getireceği yabancı çalışanların kefalet işlemlerini kefili/ortağı ile en başta çözmesi gerekmektedir. İçişleri Bakanlığı’nın ve kefilin kabulü ile yabancı işçinin kefaleti el değiştirebilmektedir. Bununla birlikte, İçişleri Bakanlığı’nın kabulüne bağlı olarak kefili hakkında geçerli bir şikâyette bulunan çalışanın kefaleti bir başkasına geçebilir. Diğer taraftan, ikamet izni içerisinde kefalet yalnızca iki kere değiştirilebilir. Bir yabancının ikamet izni iptal edilirse, kişi Katar’a işçi vizesi ile 2 yıl içerisinde giriş yapamaz.
DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE
Hidrokarbon, Katar için oldukça önemlidir. Petrol, Dukhan ve Qatari’de çıkarılmakta olup Katar ekonomisi petrol ve doğalgaza dayalıdır. Ülkenin GSYİH’nın yüzde 56’sı, ihracat gelirlerinin ise yüzde 89’u petrol ve doğalgaz sektöründen elde edilmektedir. Doğalgaz da ülke için oldukça önemli bir yeraltı kaynağıdır. Dünyanın en büyük 3. doğalgaz rezervine sahip bulunan Katar’ın rezervleri, dünya doğalgaz rezervlerinin yüzde 15’ine tekabül etmektedir. Katar’ın doğalgaz üretimini 300 yıl boyunca sürdürebileceği tahmin edilmektedir. Katar’ın petrol rezervi ise 25,2 milyar varildir. Katar’ın ihracat gelirlerinin yüzde 49’unu petrol, yüzde 40’ını LNG teşkil etmektedir. Ülkenin tamamına yakını düzlük olup, en yüksek rakım deniz yüzeyinden 40 metredir. Ülkenin kuzeybatısında bazı tepeler, güneydoğusunda ise kum tepeleri bulunur. Ülkenin iklim yapısı çöl iklimidir. Yazın hava sıcaklığı 50 derece civarındadır. Yüzey suları ve bitki örtüsü, yok denecek kadar azdır. Bazı kuyulardan yeraltı suyu çıkarılmakta ise de suyun tamamı denizden arıtma yoluyla elde edilmektedir.
TEMEL EKONOMIK GÖSTERGELER
DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ
Katar’ın dış ticareti, uluslararası enerji fiyatlarına bağlı olarak şekillenmektedir. Diğer taraftan, tamamlanmış veya sürdürülmekte olan petrol ve gaz sektöründeki yatırımlar, altyapı geliştirme programı, sanayi, eğitim ve turizm sektöründeki yatırımlarla artan ihracat ve ithalata bağlı olarak dış ticaret hacmi son yıllarda katlanarak gelişmektedir. Genel olarak Katar, önemli ölçüde ticaret fazlası vermektedir. Katar’da 2017 yılında dış ticaret blokaja rağmen 67 milyar dolar ihracat 30 milyar dolar ithalat olarak gerçekleşmiştir. 2018 yılında Katar’ın ihracatı 84 milyar dolar ithalatı da 32 milyar dolar olmuştur. 2019 yılında ise Katar’ın ihracatı 73 milyar dolar ithalatı da 29 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Ülkenin ihracatında en önemli ürün grupları sırasıyla petrol gazları, ham petrol, petrol yağları ve etilen polimerlerdir. Ülkenin ithalatında en önemli ürün grupları sırasıyla savunma sanayi ürünleri, mücevherci eşyası, binek otolar, radarlar, telefon cihazları, mobilyalar, inşaat malzemeleri ve gıda ürünleridir.
DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR
Katar; petrol ve doğal gaz kaynakları bakımından zengin bir ülke olup, dünyadaki üçüncü en büyük doğalgaz rezervine sahiptir. Bu sayede en hızlı büyüyen ve kişi başına milli geliri en yüksek ülkelerden biri konumuna gelmiştir. Diğer taraftan, ekonomi politikası enerji sektörü dışındaki alanlarda da özel sektörün ve yabancı yatırımların geliştirilmesine odaklanmıştır. Dünya Bankası İş Yapma Raporu verilerine göre Katar, iş yapma kolaylığı açısından 2019 yılında ise 83. sırada bulunmakta iken 2020 listesinde 77. sıraya yükselmiştir. Yeni şirket kuruluşu için 2019 yılında 87,7 olan puanı ise 2020 yılı değerlendirmesinde 86,1’e düşmüştür.
BAŞLICA ÜLKELERLE YAPILAN DIŞ TİCARET
İTHALAT VERİLERİ
TÜRKİYE-KATAR EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ
Dünyanın en büyük üçüncü doğalgaz rezervlerine sahip olan ve dünyanın en büyük LNG ihracatçısı konumundaki Katar, 2015 yılına kadar yüksek seyreden petrol ve doğalgaz fiyatları sayesinde hızlı bir ekonomik büyüme trendi yakalamış ve dünyanın en zengin ülkelerinden biri haline getirmiştir. 2015’ten itibaren petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki düşüş ekonomik büyümeyi de etkilemiştir. Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır’ın 2017 Haziran ayından itibaren Katar’a abluka uygulamaya başlamaları bu ülkenin ekonomisi için ilave bir sınama teşkil etmiştir. Kriz çerçevesinde Katar’ın Suudi Arabistan ile olan tek kara sınırı ve ambargo uygulayan diğer ülkelerle olan hava ve deniz sınırları kapatılmıştır. Katar, düşen petrol fiyatlarına ve ambargoya, mali yapısını güçlendirerek ve ekonomisini çeşitlendirerek karşılık vermiş ve iki krizi de aşmayı başarmıştır.
İthalat yaptığı başlıca ülkeler: ABD, Fransa, Birleşik Krallık, Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan.
İhracat yaptığı başlıca ülkeler: Güney Kore, Japonya, Hindistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Singapur.
Başlıca ithalat kalemleri: Makine ve cihazlar, taşıtlar, elektronik-elektrikli aletler, mücevherat aksamı.
Başlıca ihracat kalemleri: Petrol bazlı hidrokarbonlar, petrol türevleri, işlenmemiş alüminyum, kimyasal gübre.
İKİLİ TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLER
Türkiye ile Katar arasındaki ticaret hacmi 2019 yılı sonu itibariyle 1,4 milyar ABD Doları’nın üzerinde gerçekleşmiştir. Katar ve Türkiye arasındaki ikili ticaret hacmi, iki ülkenin coğrafi yakınlığı, tarihi bağları ve her iki ekonominin ihtiyaçları göz önünde bulundurulduğunda daha da büyüme potansiyeli taşımaktadır. Katar’la gelişen ekonomik ilişkilerimize koşut olarak ülkemiz Katar vatandaşları için önemli bir turizm güzergâhı haline gelmiştir.
Başlıca ihracat ürünlerimiz: Elektrik-elektronik aksamı, mobilya, inşaat aksamları, petrol-mineral yağları, süt ve süt ürünleri.
Başlıca ithalat ürünlerimiz: İşlenmemiş alüminyum, mineral yakıtlar (LNG), plastik ürünleri.